5 grudnia w Jēkabpils odsłonięto pomnik Ity Marii Kozakiewicz, polskiej działaczki społecznej i politycznej, założycielki i pierwszej prezes Związku Polaków na Łotwie. W uroczystości udział wzięli wicemarszałek Sejmu RP Małgorzata Gosiewska, wiceprzewodniczący Saeimy Łotwy Jānis Grasbergs, sekretarz parlamentarna łotewskiego resortu spraw zagranicznych Gunda Reire.
Aktywna działalność Ity Kozakiewicz na rzecz odbudowy niepodległości Łotwy i zjednoczenia mniejszości narodowych jest ważna zarówno dla Łotwy, jak i dla Polski, ale z Jēkabpils łączyła ją szczególna więź. Swoja karierę polityczną zaczynała ona w 1989 z okręgu Jēkabpils. W wyborach 18 marca 1990 wybrano ją w skład Rady Najwyższej Republiki Łotewskiej jako reprezentantkę okręgu wyborczego nr 129 w Jēkabpils.
Jānis Grasbergs na początku swojego przemówienia przywołał słowa Ity Kozakiewicz, która niegdyś powiedziała: „Jeżeli kiedyś wyborcy regionu Jēkabpils głosowali na mnie, śmiem twierdzić, że nie głosowali na Itę Kozakiewicz, lecz głosowali za ideą niepodległości Łotwy w mojej osobie”. Wiceprzewodniczący Saeima podziękował wszystkim, którzy kiedyś powierzyli Icie swoje głosy i wybrali ją do Rady Najwyższej Republiki Łotewskiej. “W waszym imieniu Ita walczyła o niepodległą i wolną Łotwę i 4 maja 1990 roku głosowała za deklaracją przywrócenia niepodległości Łotwy”, podkreślił Grasbergs.
Małgorzata Gosiewska zauważyła podczas otwarcia powiedziała, że Ita Kozakiewicz odtworzyła i rozwinęła działalność Polaków na Łotwie. „Kierowała nimi tak, by z jednej strony czuli się Polakami, a z drugiej – obywatelami Łotwy i pracowali lojalnie wobec państwa łotewskiego”, mówiła marszałek Gosiewska podczas otwarcia. Przymawiając do zgromadzonych w skwerze nad Dźwiną Małgorzata Gosiewska podkreśliła, że Ita „była kobietą odważną i zdecydowaną, potrafiła przeciwstawiać się Rosji. Potrzeba teraz takich polityków”.
Również Ambasador RP na Łotwie Monika Michaliszyn zaznaczyła nietuzinkowość Ity Kozakiewicz. Dzięki jej działalności doszło do bliskiego zjednoczenia się Polaków na Łotwie i do tego, że Polacy „bardzo jasno opowiedzieli się po stronie odzyskiwania przez Łotwę niepodległości i niezależności od Związku Radzieckiego”, oznajmiła ambasador mediom po uroczystości.
Pomnik, autorstwa dyneburskiego Polaka Romualda Gibowskiego został sfinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrówza pośrednictwem Fundacji “Pomoc Polakom na Wschodzie”.
Ita Kozakiewicz zginęła tragicznie 28 października 1990 roku we Włoszech i została pochowana na cmentarzu św. Michała w Rydze. Jednak pamięć o Icie jest wciąż żywa zarówno wśród Polaków jak i Łotyszy. Dlatego nikogo nie dziwi, że do Jēkabpils tego dnia przybyło sporo osób z róznych zakątków Łotwy. Jej imieniem nazwane zostało Łotewskie Stowarzyszenie Towarzystw Mniejszości Narodowych, jest ona też patronką polskiej szkoły w Rydze, nad której odrodzeniem aktywnie pracowała w latach 1989-1990.
