Ten dzień w historii

11 GRUDNIA

1876 – Urodził się Mieczysław Karłowicz, kompozytor, skrzypek i taternik, pionier taternictwa i narciarstwa rekreacyjnego. Był reprezentantem idei artystycznych “Młodej Polski” w muzyce. Skomponował 20 pieśni, głównie do słów Kazimierza Przerwy-Tetmajera, “Serenadę” na orkiestrę skrzypcową, symfonię “Odrodzenie” i “Rapsodię Litewską”. Jego imieniem nazwano ulicę na warszawskim Mokotowie. Zginął w Tatrach zasypany lawiną 8 lutego 1909 roku.
1918 – Urodził się Zygmunt Kałużyński, publicysta i krytyk filmowy, popularyzator historii kina, przez wiele lat związany z tygodnikiem „Polityka”, autor szkiców: „Bilet wstępu do nowego wieku”, „Salon dla miliona”, „Nowa fala zalewa kino” i felietonów – „Diabelskie zwierciadło”, „Pożegnanie molocha”. Popularność przyniósł mu, prowadzony wspólnie z Tomaszem Raczkiem w latach 1990-2000 cykl telewizyjny „Perły z lamusa” oraz publikowane na łamach tygodnika „Wprost” przekorne rozmowy z Raczkiem o kinie. Zmarł 30 września 2004 roku.

12 GRUDNIA

1586 – w Grodnie zmarł Stefan Batory, książę Siedmiogrodu, król Polski od 1576 roku. Okoliczności zgonu nie zostały wyjaśnione. Zreformował wojsko, tworząc piechotę wybraniecką złożoną z chłopów dóbr królewskich. Przeprowadził trzy zwycięskie kampanie przeciwko Moskwie w latach: 1579, 1580, 1581, zdobył Połock i Wielkie Łuki. Umocnił panowanie Rzeczypospolitej w Inflantach. W 1578 roku przekształcił wileńskie kolegium jezuickie w Akademię. Urodził się 27 września 1533 roku.
1823 – Urodził się Władysław Anczyc, autor książek dla dzieci, tłumacz literatury, działacz ludowy, autor „Elementarza dla dzieci polskich”, dramatów „Kościuszko pod Racławicami”, „Emigracja chłopska” i patriotycznej pieśni „Marsz strzelców”. Zmarł 28 lipca 1883 roku.
1860– Urodził się Jan Kasprowicz, poeta, dramaturg, krytyk, tłumacz, przedstawiciel Młodej Polski, uważany za jednego z najwybitniejszych poetów w dziejach literatury polskiej. Jego twórczość ewoluowała od naturalizmu, poprzez symbolizm i ekspresjonizm, do prymitywizmu. Autor zbiorów wierszy: „Obrazki natury”, „Ze Szląska”, „Krzak dzikiej róży”, „Salve Regina”, „Ginącemu światu”, prozy poetyckiej „O bohaterskim koniu i walącym się domie” oraz dramatów “Świat się kończy” i “Marchołt”, a także przekładów i prac historyczno-literackich. Zmarł 1 sierpnia 1926 roku.
1915 – Urodził się Jeremi Przybora, pisarz, satyryk, współtwórca „Kabaretu Starszych Panów”, radiowego Teatrzyku „Eteryk” i cyklu audycji „Divertimento”. Był autorem tekstów piosenek „Addio pomidory”, „Jeżeli kochać”, „Walc Embarras”, „Piosenka jest dobra na wszystko” oraz autorem książek: „Spacerek przez Eterek”, „Mieszanka firmowa”, „Przymknięte oko opatrzności”. Zmarł 4 marca 2004 roku

13 GRUDNIA

1867 – zmarł Artur Grottger – polski malarz, jeden z czołowych przedstawicieli romantyzmu w malarstwie polskim, ilustrator, rysownik, znany z cyklu „kartonów” o Powstaniu Styczniowym. Pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim. Urodził się w 1837 r. w Ottyniowicach na Podolu.
1923 – Polska uznała ZSRR.
1927 – rozporządzeniem prezydenta RP odcień czerwieni na fladze Rzeczypospolitej Polskiej zmieniono z karmazynu na cynober.

14 GRUDNIA

1970 – Strajk robotników gdańskiej Stoczni im. Lenina żądających zniesienia podwyżek i zmian personalnych w kierownictwie partii. Manifestacje uliczne w Gdańsku – walki z milicją i wojskiem.

3O GRUDNIA

• 1889 – Antoni Franciszek Audziewicz został mianowany na biskupa wileńskiego
• 1919 – Łotewska wojna o niepodległość: zawarto łotewsko-polski układ o pomocy wojskowej
• 1963 – Karol Wojtyła został mianowany na arcybiskupa metropolitę krakowskiego

31 GRUDNIA

• 1530 – Polsko-mołdawska wojna o Pokucie: klęska wojsk polskich w bitwie pod Chocimiem
• 1726 – Papież Benedykt XIII kanonizował patrona młodzieży Stanisława Kostkę
• 1982 – Zawieszono stan wojenny

1 STYCZNIA

• 1467 – w Kozienicach urodził się przyszły król Polski Zygmunt I Stary, panujący w latach 1506-1548. (zm. 1548)
• 1943 – w Warszawie urodził się Allan Starski, scenograf filmowy; w 1993 roku został laureatem Oscara za scenografię do filmu “Lista Schindlera” (reż. Steven Spielberg)
• 1973 – w Polsce wprowadzono system kodów pocztowych
• 2014 – Łotwa przystąpiła do strefy euro
• 2015- Litwa przystąpiła do strefy euro

2 STYCZNIA

• 1939 – w Drozdowie pod Łomżą zmarł Roman Dmowski (ur. 1864), główny ideolog polskiego nacjonalizmu, przywódca obozu narodowego, dyplomata, współtwórca niepodległej Polski. W 1893 r. został aresztowany i zesłany do Mitawy (Jelgava) za współorganizowanie manifestacji narodowej w setną rocznicę Konstytucji 3 maja. W lutym 1895 r. Dmowski postanawia uciec z Mitawy.

3 STYCZNIA

• 1920 – Polsko-łotewska grupa operacyjna, dowodzona przez gen. Edwarda Rydza-Śmigłego, rozpoczęła uderzenie na Dyneburg, wypierając z niego bolszewików

4 STYCZNIA

• 1969 -w 1969 roku w Łodzi zespół chirurgów kierowany przez prof. Jana Mola, dokonał pierwszej próby przeszczepu ludzkiego serca. Organ po transplantacji pracował przez półtorej godziny, jednak operacja nie powiodła się, pacjent zmarł. Pierwszego udanego przeszczepu serca w Polsce dokonał prof. Zbigniew Religa 5 listopada 1985 roku.
• 1895 urodził się Gustavs Klucis; Rūjiena, zm. 26 lutego 1938 w Moskwie) – łotewski malarz i fotograf. W swej twórczości stosował założenia suprematyzmu oraz konstruktywizmu. Tworzył wówczas dwu- i trójwymiarowe prace abstrakcyjne. By ofiarą represji stalinowskich, zmarł w łagrze.

5 STYCZNIA

1866 – Rosjanie wprowadzili obowiązek nauki języka rosyjskiego we wszystkich gimnazjach Królestwa Polskiego.

6 STYCZNIA

1573 – po śmierci króla Zygmunta II Augusta w Warszawie zebrał się sejm konwokacyjny – ustalono zasady wyboru nowego monarchy – wolnej elekcji. 1913 – urodził się Edward Gierek, działacz komunistyczny, wieloletni I sekretarz KW PZPR w Katowicach; I sekretarz KC PZPR w latach 1970-1980.

7 STYCZNIA

1601 – W Bitwie pod Kiesią (Cēsis) 700-osobowy oddział polsko-litewski pod dowództwem płk. Macieja Dembińskiego i wojewody Jerzego Farnsbacha rozbił trzytysięczny korpus szwedzki.

8 STYCZNIA

• 1894 – urodził się Maksymilian Maria Kolbe – święty, franciszkanin, filozof, męczennik. Ukończył seminarium franciszkanów we Lwowie. Założyciel pisma „Rycerz Niepokalanej” oraz wydawnictwa w Grodnie. Zamordowany przez Niemców w obozie koncentracyjnym w 1941 r.
• 1884 – w Stryju urodził się Kornel Makuszyński – polski prozaik, poeta i publicysta znany przede wszystkim jako autor „Przygód Koziołka Matołka”, “O dwóch takich, co ukradli księżyc”, “Szatan z siódmej klasy”, “Awantura o Basię” i “Szaleństwa panny Ewy”.
• 1967 – w wypadku na dworcu we Wrocławiu zginął Zbigniew Cybulski – pochodzący z Stanisławowa jeden z najwybitniejszych aktorów teatralnych i filmowych powojennej Polski.

9 STYCZNIA

1991 – radzieckie wojska zostały wyprowadzone na ulice Wilna w celu stłumienia litewskiego ruchu niepodległościowego.

10 STYCZNIA

1953 – w Londynie zmarł urodzony w Dyneburgu Władysław Studnicki, polityk, publicysta, działacz niepodległościowy, zesłany na Syberię przez władze carskie; przywódca proniemieckiego Klubu Państwowców Polskich (1916), członek Tymczasowej Rady Stanu (1917-1918); w okresie II RP związany z dziennikiem wileńskich konserwatystów – “Słowo”; w czasie II wojny światowej zwolennik porozumienia z Niemcami.

11 STYCZNIA

1582 – biskup wileński Jerzy Radziwiłł założył w Wilnie Seminarium Duchowne, które działało tu do likwidacji przez sowietów w 1945 r.
1919 – Józef Piłsudski wydał dekret o obowiązkowym ubezpieczeniu pracowników od choroby.

12 STYCZNIA

• 1528 – na króla Szwecji koronowano Gustawa I Wazę. Był on dziadkiem króla Polski Zygmunta III , pierwszym nowożytnym władcą Szwecji niezależnym od Duńczyków.
• 1993 – we Francji, niedaleko Paryża, zmarł Józef Czapski, malarz, krytyk sztuki, pisarz, współzałożyciel i współredaktor paryskiej “Kultury”; uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. i kampanii polskiej 1939 r.; był więźniem sowieckich łagrów (1939-1941) oraz żołnierzem Armii Polskiej w ZSRS tworzonej przez gen. Władysława Andersa i 2 Korpusu Polskiego.

13 STYCZNIA

• 1905 – W Rydze podczas manifestacji pokojowej zostało zabitych 70 protestujących. Tym samym tego dnia na Łotwie rozpoczęła się Rewolucja 1905 roku.
• 1992 – w Wilnie podpisana została polsko-litewska deklaracja o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy.
• 1991 – podczas interwencji wojsk sowieckich w Wilnie doszło do ataku na wieżę telewizyjną. W wyniku starć z broniącymi jej mieszkańcami Wilna śmierć poniosło 14 osób (15 osoba zmarła w lutym w wyniku obrażeń).
• 2009 – zamieszki w Rydze w 2009 (antyrządowe zamieszki, do których doszło w Rydze w dniu w wyniku protestów społeczeństwa przeciw złej sytuacji gospodarczej kraju). Był to największy protest społeczny w niepodległej Łotwie po 1991.

14 STYCZNIA

1990 – Założono Związek Polaków na Łotwie. Tego dnia na Zjeździe Polaków z całej Łotwy Towarzystwo Kultury Polskiej zostało przekształcone w Związek Polaków na Łotwie, który jest prawnym spadkobiercą polskich organizacji przedwojennych (1900-1941), w tym również polskich zjednoczeń katolickich.

15 STYCZNIA

1869 – urodził się poeta, dramaturg, malarz, jeden z najwybitniejszych artystów okresu Młodej Polski Stanisław Wyspiański. Autor dramatów “Wesele”, “Wyzwolenie”, “Noc listopadowa” i “Warszawianka”. Twórca witraży, polichromii, portretów, pejzaży: “Macierzyństwo”, “Śpiący Staś”, “Planty o świcie”. Zmarł 28 listopada 1907 roku. W Krakowie znajduje się muzeum poświęcone artyście.
1920 – wprowadzono jedną walutę – markę polską – na obszarze całej II RP. Obowiązywała do 1924 roku.

16 STYCZNIA

1593 – Król Zygmunt III Waza zwołał pospolite ruszenie szlachty ze wschodnich województw w celu zdławienia kozackiego powstania hetmana Krzysztofa Kosińskiego.
1826 – urodził się Romuald Traugutt, generał, dyktator powstania styczniowego; skazany przez władze carskie na karę śmierci i stracony w sierpniu 1864 r. na stokach warszawskiej Cytadeli.

17 STYCZNIA

1626 – wojna polsko-szwedzka: w bitwie pod Walmojzą (połowa drogi między Kokenhausen, łot. Koknese a Bowskiem, łot. Bauska) Szwedzi odnieśli pierwsze w dziejach zwycięstwo nad wojskami Rzeczypospolitej.
1742 – urodził się król Polski Stanisław August Poniatowski- ostatni władca Rzeczypospolitej Obojga Narodów, król Polski i wielki książę litewski, przedtem stolnik wielki litewski od 1755 r., starosta przemyski od 1753 r. Od 1777 r. należał do masonerii. Zmarł w 1798 r.
2004 – zmarł Czesław Niemen, jeden z najważniejszych wokalistów i muzyków polskich XX wieku. Jego największe przeboje to „Sen o Warszawie”, „Pod papugami” i „Dziwny jest ten świat”.

18 STYCZNIA

1401 – zawarta została unia wileńsko-radomska, która oddawała dożywotnie rządy na Litwie wielkiemu księciu Witoldowi, z zachowaniem władzy zwierzchniej Władysława Jagiełły.
1493 – w Piotrkowie Trybunalskim rozpoczęły się obrady Sejmu Walnego, podczas którego po raz pierwszy obok Senatu wystąpiła samodzielna Izba Poselska. Zjazd piotrkowski uważany jest za narodziny polskiego parlamentaryzmu.
1940 – w Warszawie zmarł Kazimierz Przerwa-Tetmajer, poeta, prozaik, dramaturg, publicysta i krytyk sztuki.
2006 – w Warszawie zmarł Jan Twardowski, poeta, kapłan; autor ponad 20 tomików wierszy, m.in. “Znaki ufności”, “Niebieskie okulary”, “Który stwarzasz jagody”, “Na osiołku”, “Nie przyszedłem pana nawracać”, “Sumienie ruszyło”, “Niecodziennik”, “Nie martw się”.

19 STYCZNIA

1720 – urodził się Franciszek Bohomolec – polski jezuita, nauczyciel, redaktor, komediopisarz, poeta, publicysta, tłumacz, wydawca. Jeden ze współtwórców polskiego Oświecenia.
1887- w Rydze zmarł, ur. 1831r. w Drycanch, Ryszard Johans Anton Manteuffel – Szoge (brat Gustawa Manteuffla). Brał udział w powstaniu 1863 roku w Łatgalii.

20 STYCZNIA

1320 – w katedrze na Wawelu odbyła się koronacja królewska Władysława Łokietka.
1826 – w Warszawie zmarł Stanisław Staszic, działacz oświeceniowy, pisarz, publicysta, filozof, geograf, geolog.

21 STYCZNIA

1320 – w katedrze na Wawelu odbyła się koronacja królewska Władysława Łokietka.
1826 – w Warszawie zmarł Stanisław Staszic, działacz oświeceniowy, pisarz, publicysta, filozof, geograf, geolog.

22 STYCZNIA

1863 – wybuchło Powstanie Styczniowe. Komitet Centralny wydał manifest, w którym ogłosił się Tymczasowym Rządem Narodowym i wezwał “naród Polski, Litwy i Rusi” do walki.
1877 – urodził się Bolesław Leśmian, poeta, prozaik, eseista, krytyk literacki.
1883 – na Litwie urodził się Wincent Franckiewicz, katolicki duchowny (ordynowany: 1906.08.12; służył w Dagdzie, 1922-1925; Wilace – 1925-1933/). Interesował się pszczelarstwem, uczestniczył w wystawie rolniczej w Rzeżycy, w 1934przeprowadził się do Polski.

23 STYCZNIA

1793 – Traktat pomiędzy cesarzową Katarzyną II i królem Fryderykiem Wilhelmem II dotyczący drugiego rozbioru Polski; Rosja zagarnęła 250 tys. km kw. z 3 mln mieszkańców, a Prusy 57 tys. km kw. zamieszkiwanych przez milion ludzi.
1905 – urodził się Konstanty Ildefons Gałczyński, poeta, autor “Zaczarowanej dorożki”, “Listów z fiołkiem”, “Teatrzyku Zielona Gęś”, “Kronik olsztyńskich”, poematu “Niobe”.
2007 – zmarł Ryszard Kapuściński, reporter, dziennikarz, publicysta, wieloletni korespondent PAP, autor m.in. “Wojny futbolowej”, “Cesarza” oraz “Podróży z Herodotem”.

24 STYCZNIA

1843 – została założona Politechnika Lwowska – najstarsza po szkole górniczej w Kielcach polska uczelnia techniczna.
1897 – zmarł Alfred Romer (Alfrēds Romers), polski malarz, rzeźbiarz, medalier, historyk sztuki, etnograf, uczestnik powstania styczniowego. Za udział w powstaniu 1863-1864 więziony w twierdzy Dyneburskiej. Urodzony w Wilnie 16 kwietnia 1832 roku.

25 STYCZNIA

1729 – właścicielem Krasławia został dziedzic Indrycy, Jan Ludwik Plater (1736 lub 1737), starosta i wojewoda inflancki. Jego syn, Konstanty Ludwik (1722-1778), po śmierci ojca odziedziczył główną rezydencję rodową. Dzięki inicjatywie właściciela miasto zaczęło rozkwitać jako ośrodek rzemiosła i przemysłu. Powstały nowe, murowane i drewniane domy a według projektu Jana Walentego Dydersteina wybudowano ratusz ze sklepami; pracowały młyny, browar i apteka. W mieście osiedlili się rzemieślnicy sprowadzeni przez Platera z Warszawy i z Niemiec: wyrabiano tu kobierce rzadkiej piękności, aksamity, adamaszki, perkale, sukna najrozmaitsze, karty polskie, złoto malarskie, broń sieczną i palną, powozy, wyroby złotnicze i jubilerskie. Wszystko to sprzedawano naprzód na czterech niegdyś słynnych jarmarkach miejscowych, a póśniej nawet wywożono tutejsze wyroby do innych województw Rzeczypospolitej i do Rosji. Krasław wszakże co do przemysłu fabrycznego upadł całkowicie przy pierwszym rozbiorze Rzeczypospolitej Polskiej (Gustaw Manteuffel: Krasław, Warszawa, 1901).
1913 – urodził się Witold Lutosławski, jeden z najwybitniejszych kompozytorów XX wieku, dyrygent.

26 STYCZNIA

1893 – decyzją cara Aleksandra III Dyneburg zostaje nazwany Dźwińskiem.
1898 – w Moskwie urodziła się Katarzyna Kobro, rzeźbiarka.

27 STYCZNIA

1920 – w Dyneburgu doszło do spotkania Marszałka Józefa Piłsudskiego i gen. J.Balodisa, wówczas Marszałek udekorował orderem Virtuti Militari gen. Śmigłego-Rydza. Następnie odbyła się wspólna uroczystość z przedstawicielami armii łotewskiej i jej naczelnym wodzem gen. Balodisem.
1945 – oddziały Armii Czerwonej wyzwoliły niemiecki nazistowski obóz Auschwitz-Birkenau, w którym Niemcy zamordowali 1,1 mln osób; 90 proc. wszystkich ofiar stanowili Żydzi.

28 STYCZNIA

1887 – urodził się Artur Rubinstein, pianista, zaliczany do najwybitniejszych muzyków XX wieku.

29 STYCZNIA

1919 – Roman Dmowski, przewodniczący polskiego Komitetu Narodowego, przedstawił na konferencji w Paryżu polskie postulaty odnośnie granicy polskiej po I wojnie światowej.
1962 – urodziła się Olga Tokarczuk, prozaiczka, eseistka; autorka powieści „Prawiek i inne czasy”, „Dom dzienny, dom nocny”, „Bieguni”.
1999 – Sekretarz generalny NATO Javier Solana wystosował list do ministra spraw zagranicznych Polski Bronisława Geremka zapraszający Polskę, by przystąpiła do Paktu Północnoatlantyckiego. Podobne listy wysłał do szefów dyplomacji Czech i Węgier.

30 STYCZNIA

1667 – na podstawie rozejmu andruszowskiego Rzeczpospolita odzyskiwała zajęte przez Rosję w czasie działań wojennych tzw. Inflanty Polskie. Rozejm zawarto w Andruszowie (wioska w województwie smoleńskim), kończący wojnę Rzeczypospolitej z Carstwem Rosyjskim toczoną od 1658 roku. W praktyce był to rozejm podsumowujący wyniki walk trwających od 1654 roku.

31 STYCZNIA

1883 – urodził się Kazimierz Próchnik Kazimierz, pseud. «1723» (zm. 1968), nauczyciel, inspektor szkół, wydawca i redaktor, działacz Narodowej Demokracji. W 1918 roku wyjechał do Inflant; m. in. uczył w szkole wiejskiej, a później w Dyneburgu, następnie od marca 1920 był korespondentem Polskiej Agencji Telegraficznej, a od jesieni dyrektorem nowo założonego koedukacyjnego gimnazjum polskiego im. Emilii i Leona Platerów (z dwiema klasami: 5 i 6). W 1921 roku został aresztowany przez Łotyszy i po kilkunastu dniach wysiedlony do Polski.

1 LUTEGO

1695 – zmarł Pociej Leonard Gabriel h. Waga (ur.1632), wojewoda witebski. Właściciel dóbr w Liwenmujzie (Livani). Pociej fundował kościoły i cerkwie m.in. w Liwenmujzie.
2012 – w Krakowie zmarła Wisława Szymborska, poetka, eseistka, laureatka literackiej Nagrody Nobla w 1996 r.

2 LUTEGO

1517 – urodził się Kettler Gotthard (zm. W Jełgawie w 1587), ostatni wielki mistrz zakonu inflanckiego, sprawujący funkcję od 1559. Zagrożony przez Iwana Groźnego, Danię i Szwecję w 1561 spotkał się z Zygmuntem Augustem w Wilnie i poddał Inflanty Rzeczpospolitej. Na mocy zawartego wówczas porozumienia rozwiązano zakon. Kurlandię i Semigalię przekazano Kettlerowi jako księstwa dziedziczne, pozostałe tereny Inflant wcielono do Rzeczpospolitej. Kettler przeszedł na protestantyzm i uznał się lennikiem Rzeczpospolitej.

3 LUTEGO

1735 – urodził się Ignacy Krasicki. Był pisarzem i poetą, biskupem warmińskim, autorem poematów heroikomicznych – “Myszeidos”, “Monachomachia”, bajek, satyr i utworów powieściowych – “Pan Podstoli”, “Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”. Zmarł 14 marca 1801 roku.

4 LUTEGO

1505 – w Żurawnie pod Haliczem urodził się Mikołaj Rej – polski poeta i prozaik renesansowy, również polityk i teolog ewangelicki, uznawany za „ojca literatury polskiej”. Uczył się m.in. we Lwowie. Zmarł w 1569 r.
1746 – urodził się Tadeusz Kościuszko – generał polski i amerykański, przywódca powstania 1794 r.

5 LUTEGO

1494 – w Moskwie został podpisany traktat pokojowy kończący wojnę litewsko – moskiewską.

6 LUTEGO

1582 – wojska polskie Stefana Batorego zakończyły nieudane 5-miesięczne oblężenie Pskowa. Miasta nie zdobyły, ale w wyniku zawartego pokoju odebrały Rosji Inflanty. Oblężenie Pskowa trwało 5 miesięcy. W decydującym szturmie brało udział kilkanaście tysięcy żołnierzy Rzeczypospolitej.
1989 – rozpoczęły się obrady Okrągłego Stołu, które zapoczątkowały upadek komunizmu i przemiany polityczne nie tylko w Polsce, ale również w całej Europie Środkowo-Wschodniej.

7 LUTEGO

1831 – Sejm Królestwa Polskiego przyjął uchwałę o fladze Polski.
1994 – w Warszawie zmarł Witold Lutosławski, jeden z najwybitniejszych kompozytorów polskich, dyrygent.

8 LUTEGO

1904 – w Dyneburgu urodził się Jan Safarewicz – polski językoznawca, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Nauk. Uczył się w Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta w Wilnie, po jego ukończeniu w 1922 r. podjął studia z językoznawstwa i filologii klasycznej na Uniwersytecie Wileńskim, gdzie zrobił doktorat. Zmarł w 1992 r.

9 LUTEGO

1929 – ZSRR, Polska, Estonia, Łotwa i Rumunia podpisały w Moskwie wielostronny pakt o nieagresji, tzw. Protokół Litwinowa.
1943 – w nocy 8 na 9 lutego w Parośli w pow. Sarny na Wołyniu banda UPA dokonała masakry polskich mieszkańców, zabijając ponad 155 osób, w tym dzieci i niemowlęta; zbrodnia w Parośli była pierwszą zbrodnią na tak wielką skalę dokonaną przez UPA na Polakach, jest uznawana za początek Rzezi Wołyńskiej.

10 LUTEGO

1940 – sowieci rozpoczęli masowe deportacje ludności Kresów zajętych w 1939 roku przez Armię Czerwoną. W pierwszej fali wywózek na Syberię i do Kazachstanu zesłano 200 tys. osób. 1962 – zmarł Władysław Broniewski, poeta, tłumacz; żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, brał udział w tzw. Kampanii Łatgalskiej (jako żołnierz 1. DPL, opisywał atak na Dyneburg: „Staliśmy coś przez trzy dni nad Dźwiną o kilka wiorst na prawo od miasta. Trzeciego stycznia wypad. Spodziewałem się, że na rzece nieźle nas ostrzelają, tymczasem przeszliśmy bez strzału. Kilka wiorst lasem, tor kolejowy, szosa, znów las i tam bateria zdobyta bez strat. Przechodzimy tor petrogradzki i zrywamy go, ostrzeliwuje nas pancerka, zbliżamy się do przedmieścia – trochę strzałów, fasowanie terenów – 7. [kompania] idzie brać stację – my do cytadeli. Ot i cała awantura”. Autor utworów “Zagłębie Dąbrowskie”, “Elegia na śmierć Ludwika Waryńskiego”, “Bagnet na broń”, poematu “Słowo o Stalinie”.

11 LUTEGO

1989 – w Dyneburgu w kościele św. Piotra i Pawła wyświęcono pierwszą nową czerwono-biało czerwoną flagę a następnie zawieszono nad gmachem Daugavpilskiego Instytutu Pedagogicznego.
2004 – w USA zmarł płk Ryszard Kukliński, oficer Sztabu Generalnego LWP; nawiązał współpracę z CIA, przekazując USA plany strategiczne ZSRS i Układu Warszawskiego

12 LUTEGO

strong>1885 – zmarł (ur. 6 maja 1817 r. w Iłłukszcie (Ilūkste) Jan Józef Jałowiecki, pseud. Jan z Bożeńców, pisarz, historyk, artysta malarz, misjonarz. Ukończył szkołę powiatową ks. misjonarzy w Iłłukszcie, a w l. 1835–40 Seminarium Duchowne w Wilnie. Jako subdiakon został w r. 1839 prefektem w szkole powiatowej misjonarzy w Krasławiu (Krāslava). Po otrzymaniu święceń kapłańskich (1841) wykładał egzegetykę i historię kościelną w tamtejszym seminarium. W r. 1842 został wybrany z grona profesorów superiorem (regensem) seminarium, jednak funkcję tę sprawował krótko wobec kasaty zgromadzenia i przeniesienia seminarium do Mińska w r. 1843. W r. 1849 został mianowany proboszczem w Krasławiu oraz dziekanem dekanatu Dünaburg Superior. Za jego staraniem został odnowiony i wyposażony m. in. kościół w Krasławiu. Będąc sam malarzem akwarelistą (liczne jego obrazy były przeważnie treści religijnej), nawiązał kontakt z Janem Matejką, który zaprojektował do wielkiego ołtarza portret św. Ludwika, patrona kościoła, i przeprowadził jego korektę, obraz był bowiem w istocie wykonany przez uczniów Matejki – Izydora Jabłońskiego oraz Tomasza Antoniego Lisiewicza – i ukończony w Krakowie w r. 1884. J. zajmował się z wielkim umiłowaniem badaniami archiwalnymi historii fundacji i dziejów kościoła w Inflantach. Pochowany w grobowcu swej matki Heleny z Chmielewskich. (źródło: http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/jan-jozef-jalowiecki)

13 LUTEGO

1969 – marł Kazimierz Wierzyński, poeta, współtwórca grupy “Skamander”, złoty medalista olimpijskiego konkursu sztuki z 1928 r. za zbiór wierszy “Laur Olimpijski”.

14 LUTEGO

1767 – w Warszawie zmarł Jan August Hylzen h. własnego (ur. 1702r. w Dagdzie), wojewoda miński, kronikarz Inflant. Pochodził z możnego rodu inflanckiego, spolonizowanego na przełomie XVII i XVIII w. Autor jednego z najlepszych swego czasu opracowań historii Inflant i Księstwa Kurlandii i Semigalii.
1919 – początek wojny polsko-sowieckiej. Pierwsze starcia oddziałów Wojska Polskiego i Armii Czerwonej na Białorusi i Polesiu.

15 LUTEGO

1910 – urodziła się Irena Sendler, działaczka społeczna, w czasie niemieckiej okupacji szefowa wydziału dziecięcego Rady Pomocy Żydom “Żegota”; uratowała 2 500 dzieci żydowskich, wywożąc je z warszawskiego getta i ukrywając w polskich rodzinach, sierocińcach oraz klasztorach; odznaczona medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.

1989 – Sejm przyjął ustawę o ustanowieniu 11 listopada Narodowego Święta Niepodległości.

16 LUTEGO

1918 – w Wilnie Rada Litewska ogłosiła niepodległość Litwy.

 1983 – zmarła Kazimiera Iłłakowiczówna – polska poetka, wnuczka Tomasza Zana.  W Krasławiu spędziła dzieciństwo. W latach 1926-1935 sekretarka marszałka Józefa Piłsudskiego w Ministerstwie Spraw Wojskowych. Urodzona w 1892 r. w Wilnie.

17 LUTEGO

1772 – w Petersburgu podpisano układ rosyjsko-pruski dotyczący I rozbioru Polski. Do układu dołączyła Austria.

18 LUTEGO

1942 – w Wjatce na zesłaniu zmarł Antoni Tałat – Kiełpsz – dyrektor Polskiego Gimnazjum w Rzeżycy . Powszechnie zwany Panem Kuratorem. Zajmował się kształceniem nauczycieli polskich szkół podstawowych na Państwowych Polskich Kursach Nauczycielskich. Zapraszał na nie pedagogów łotewskich i znanych profesorów z Polski. W 1920 roku Antoni Tałat – Kiełpsz był odznaczony przez rząd łotewski orderem „Trzech Gwiazd”. W 1934 roku po wprowadzeniu rządów autorytarnych ograniczono rozwój szkolnictwa mniejszościowego; został zlikwidowany „Polski Zarząd Oświatowy” przy Ministerstwie Oświaty Łotwy.

19 LUTEGO

1473 – w Toruniu urodził się Mikołaj Kopernik, astronom, matematyk i lekarz. W 1510 roku osiadł we Fromborku, gdzie prowadził badania astrologiczne i pracował nad dziełem “O obrotach sfer niebieskich”. W pracy tej udowodnił prawdziwość heliocentrycznego modelu świata. Ogłoszona przez niego teoria była najważniejszą rewolucją naukową w dziejach ludzkości od czasów starożytnych, nazywaną “przewrotem kopernikańskim”. Sformułował też prawo ekonomiczne o wypieraniu lepszego pieniądza przez gorszy.

20 LUTEGO

1810 – w Dyneburgu zmarł Marcin Poczobutt-Odlanicki (ur.1728), jezuita (1745-1773), astronom polski. Profesor matematyki i astronomii (od 1764 r.) oraz rektor Uniwersytetu Wileńskiego (Szkoły Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego; 1780-1799). Doprowadził do końca budowę Obserwatorium Astronomicznego w Wilnie. Od 1808 roku przebywał w klasztorze w Dyneburgu.

21 LUTEGO

1951 – w Łodzi zmarła Katarzyna Kobro, rzeźbiarka. Katarzyna Kobro, jedna z najbardziej znaczących artystek XX wieku, urodziła się w Moskwie, dzieciństwo spędziła w Rydze, tworzyła w Łodzi, Moskwie, Smoleńsku. Po ślubie kościelnym z Władysławem Strzemińskim w 1924 roku w Rydze uzyskała polskie obywatelstwo i resztę życia spędziła Polsce. Przyszła na świat w 1898 roku jako córka Mikołaja Georga Kobro, ze starego niemieckiego rodu von Kobro i Rosjanki Eugenii Wasiliewnej Rosanowej, w jej żyłach płynęła także krew łotewska.

22 LUTEGO

1814 – urodził się Oskar Kolberg, etnograf, folklorysta, kompozytor, autor przełomowej dla polskiej etnografii pracy “Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzęd, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce”.

23 LUTEGO

1917 – zmarł ks. Wincenty Kluczyński (ur. 30 września 1847 r. w rodzinie ziemiańskiej, Adolfa i Franciszki z Korsaków Lanckorońskiej, na terenach dzisiejszej Białorusi). Wcześnie osieroconego przez ojca, jako najstarszego spośród 3 chłopców adoptowała zaprzyjaźniona rodzina Kłoczkowskich, mieszkająca na terenach dzisiejszej Łotwy. Żądza wiedzy, duchowe wzrastanie, ideowość, pociągały go do służby Bogu i Ojczyźnie w kapłaństwie. Wstąpił do seminarium wileńskiego zaraz po wznowieniu jego działalności po powstaniu styczniowym, przez jakiś czas był jedynym jego klerykiem. Horyzonty myślowe poszerzał w petersburskiej Akademii Duchownej, jedynej katolickiej uczelni Rosji. Po święceniach w Kownie w 1871 r. skierowany był do pracy w seminarium wileńskim, gdzie urabiał wiarę i intelekt alumnów przez 27 lat jako wykładowca Pisma św., dogmatyki, a później także jako inspektor tegoż seminarium. (źródło: http://siostryodaniolow.pl/wincenty_kluczynski)

24 LUTEGO

1903 – zmarł Kłopotowski Bolesław Hieronim (ur. 13.03.1848, Szarogród (Podole), arcybiskup metropolita mohylewski, historyk Kościoła; profesor seminarium duchownego i kanonik w Żytomierzu, od 1877 profesor Akademii Duchownej Rzym.-Katol. w Petersburgu (1897 rektor); od 1897 biskup pomocniczy łucki i żytomierski, 1898 administrator diecezji, 1899–1901 biskup ordynariusz oraz administrator apostolski diecezji kamienieckiej; 1901–03 arcybiskup metropolita mohylewski i przewodniczący Kolegium Rzym.-Katol. w Petersburgu; bronił Kościół przed wprowadzeniem języka ros. do nabożeństw i katechizacji; autor podręcznika historii Kościoła katolickiego. Uważa się, iż Kłopotowski, będąc metropolitą mohylewskim dbał, aby literatura duchowa była dostępna w języku łotewskim dla wiernych z Łotwy.

25 LUTEGO

1970 – zmarł w Nowym Jorku Mark Rothko (Marcus Rothkowitz) (ur. 25 września 1903 w Dyneburgu) – malarz amerykański, przedstawiciel color field painting.

26 LUTEGO

1999 – Prezydent Aleksander Kwaśniewski podpisał dokumenty ratyfikujące członkostwo Polski w NATO.

27 LUTEGO

1839 – w Wilnie Rosjanie rozstrzelali Szymona Konarskiego – działacza niepodległościowego, członka organizacji Młoda Polska i Stowarzyszenia Ludu Polskiego.

28 LUTEGO

1812 – w Warszawie zmarł Hugo Kołłątaj, ideolog i czołowy przedstawiciel polskiego Oświecenia, filozof, ksiądz, organizator i teoretyk nauki i oświaty, wybitny działacz stronnictwa patriotycznego w okresie Sejmu Wielkiego, współautor Konstytucji 3 Maja.

1 MARCA

1997 – w Dyneburgu zostało założone Centrum Kultury Polskiej

2 MARCA

1609 – wojna polsko-szwedzka: Wojska dowodzone przez hetmana wielkiego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza zdobyły Parnawę (łot. Pērnava) w Inflantach.

3 MARCA

1690 – urodził się Józef Dominik Puzyna (zm. 5 marca 1752 w Lehnen) – polski duchowny katolicki, biskup inflancko-piltyński. 16 września 1740 został mianowany biskupem inflanckim, konsekrowany 8 stycznia 1741 przez Michała Jana Zienkowicza. Jako zwierzchnik diecezji prowadził aktywną działalność duszpasterską, ufundował sufraganię. Od 1740 sprawował dodatkowo administrację diecezji kurlandzkiej. Siedzibą biskupa był Dyneburg (1741-1752).

4 MARCA

1386 – Władysław Jagiełło, Wielki Książę Litewski, został koronowany na króla Polski w Katedrze Wawelskiej
1932 – w Pińsku urodził się Ryszard Kapuściński – polski reportażysta, dziennikarz i publicysta. Autor m.in. “Wojny futbolowej”, “Cesarza” oraz “Podróży z Herodotem”. Zmarł w 2007 r.

5 MARCA

1902 – w Rzeżycy (Rēzekne) urodził się Tadeusz Manteuffel, historyk mediewista, kierownik studium historycznego tajnego Uniwersytetu Warszawskiego (1940-1944), prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego (1950-1955), twórca i dyrektor Instytutu Historii PAN.
1925 – urodził się Aleksandrs Madelāns (ksiądz dziekan parafii św. Piotra i Pawła w Daugavpils).

6 MARCA

1796 – w Krasławiu urodził się Józef Kazimierz Plater (pseud. Józef Płaskoziemski (1796–1852), ziemianin, agronom, pisarz. Był dziedzicem majątku Kombul i Kazanów w Inflantach polskich oraz dóbr Sickeln i Rozaliszki w Kurlandii. Został wybrany na marszałka szlachty pow. rzeżyckiego. Po powstaniu listopadowym był prześladowany przez władze rosyjskie jako krewny uczestników powstania, Platerów: Emilii (zob.) i Cezarego (zob.). Za udzielenie schronienia grupie powstańców, którym groziło zesłanie na Sybir, P. został skazany na przymusowe osiedlenie się w Smoleńsku, gdzie przebywał wraz z rodziną do r. 1846. W Smoleńsku powstała większość jego prac drukowanych; w okresie tym nawiązał też żywy kontakt z Józefem Ignacym Kraszewskim. Po r. 1846 powrócił do Kombula, w r. 1847 został wybrany na asesora Izby Kryminalnej gub. nowogrodzkiej. Swoje poglądy na wzorowe prowadzenie majątku ziemskiego przedstawił w książce Rocznik gospodarski (Wil. 1839), przeznaczonej jako podręcznik dla szlachty, ekonomów i nawet chłopów. Ojciec Leona Platera- bohatera powstania styczniowego. Zmarł 4 lutego 1852 w Wilnie, pochowany został w Krasławiu.
1926 – w Suwałkach urodził się Andrzej Wajda, jeden z najwybitniejszych polskich reżyserów filmowych i teatralnych; w 2000 r. nagrodzony Oscarem za całokształt twórczości; autor 1913 – w Prezmie (Prezmā) na Łotwie urodził się Jerzy Sołtan, architekt i urbanista, profesor Uniwersytetu Harvarda i dziekan tamtejszego Wydziału Architektury w latach 1967-1974. Zajmował się także rzeźbą, grafiką i sztuką użytkową. Zmarł 16 września 2005 roku w Bostonie.

7 MARCA

1997 – zmarła Agnieszka Osiecka, poetka, dziennikarka, autorka tekstów ponad 2 tys. piosenek, wiele z nich, m.in. “Okularnicy” czy “Małgośka”, przeszło do klasyki polskiej piosenki.

8 MARCA

1920 – do Dyneburga przybył gen. Stanisław Bułak-Bałachowicz (1883-1940), polski i białoruski wojskowy, dowódca ochotniczych oddziałów walczących w składzie Wojska Polskiego II RP w 1920 i 1939 r. Po zawarciu estońsko-sowieckiego traktatu pokojowego w marcu 1920 r. przeszedł z Estonii śmiałym rajdem przez pozycje bolszewików na stronę polską na czele oddziału ok. 800 ludzi (Rosjan, Białorusinów, Litwinów, Łotyszów, Estończyków i Polaków) pod Dyneburgiem. Po reorganizacji w Brześciu nad Bugiem w kwietniu 1920 r. jego grupa została podporządkowana dowódcy 3 Armii gen. Edwarda Śmigłego-Rydza.

9 MARCA

1652 – umowna data wykorzystania po raz pierwszy liberum veto na Sejmie przez posła województwa trockiego Władysława Sicińskiego. W rzeczywistości nie zgodził się on jedynie na prolongatę obrad Sejmu poza prawnie przewidziany czas 6 tygodni. Dopiero w 1669 r. w Krakowie pierwszego zerwania obrad sejmu koronacyjnego na tydzień przed ich końcem dokonał poseł wołyński Adam Olizar. Ogółem w XVII-XVIII wieku Sejm zerwano 73 razy, z czego 28 przez posłów z ziem litewskich oraz 24 przez posłów z ziem Rusi i Ukrainy.

10 MARCA

1810 – w majątku Nowy Dwór na Żmudzi urodził się Stanisław Kierbedź – generał-major, inżynier, budowniczy. Uczył się w Poniewieżu i Kownie, studiował na Uniwersytecie Wileńskim. Zmarł w 1899 r. Już w czasie studiów inżynieryjnych był współpracownikiem komisji budowy Kanału Windawskiego (dla połączenia Niemna z Bałtykiem przez Dubissę w ramach państwa rosyjskiego), a w r. 1834 współautorem zbioru rysunków z zakresu budownictwa lądowowodnego. W latach 1853–57 zbudował pierwszy w Rosji kratowy most na rzece Łudze (o rozpiętości przęsła 55 m) i w tym samym czasie na zaprojektował pierwsze w Rosji mosty o dźwigarach parabolicznych na Dźwinie zachodniej (Dyeburg) i rzece Wielikaja oraz pierwszego stałego mostu żelaznego na kamiennych podporach przez Wisłę w Warszawie. Generał Stanisław Kierbedź był właścicielem folwarków na Łotwie m.in. w Luznawie (łot.Lūznava) i Rybiniszki (łot.Riebiņi). Na przełomie XIX i XX wieku Rybiniszkibyły odwiedzane przez artystów-malarzy, którzy przybywali tu na plenery (m.in. Stanisława Masłowskiego i Mariana Trzebińskiego.

11 MARCA

1886 – urodził się Edward Śmigły-Rydz, oficer I Brygady Legionów Polskich, komendant POW, w czasie wojny polsko-bolszewickiej dowódca armii; po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego Generalny Inspektor Sił Zbrojnych; od 1936 r. marszałek Polski; Naczelny Wódz w kampanii polskiej w 1939 r.

12 MARCA

1600 – król Zygmunt III Waza ogłosił przyłączenie Estonii do Rzeczypospolitej
1679 – król Jan III Sobieski nadał Tatarom wsie Kruszyniany, Nietupa, Łużany i część Poniatowicz.

13 MARCA

1848 – w Szarogrodzie urodził się Bolesław Hieronim Kłopotowski (zm. 24 lutego 1903 w Sankt Petersburgu) – polski duchowny katolicki, biskup łucko-żytomierski, arcybiskup mohylewski. Dbał o rozpowszechnienie języka łotewskiego w obiegu kościelnym.

14 MARCA

1633 – król Władysław IV Waza uznał formalnie Cerkiew prawosławną na ziemiach polskich.
1801 – w Berlinie zmarł Ignacy Krasicki, biskup warmiński i arcybiskup gnieźnieński, poeta, prozaik, autor satyrycznych poematów „Monachomachia”, „Myszeis” oraz powieści „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”. Jeden z głównych przedstawicieli polskiego Oświecenia nazywany „księciem poetów polskich”.

15 MARCA

1765 – w Warszawie król Stanisław August Poniatowski powołał Szkołę Rycerską, elitarną uczelnię, mającą kształcić światłych oficerów i obywateli.
1869 – w Kaliszu urodził się Stanisław Wojciechowski, działacz spółdzielczy i polityczny, prezydent RP w latach 1922-1926. Wojciechowski ukończył gimnazjum w Mitawie (Jelgava). Zmarł w 1953 r.
1945 – rozpoczęła się wielka pacyfikacja Polaków przez sowieckie NKWD na Grodzieńszczyźnie i koło Mołodeczna. Przez 2 miesiące aresztowano 7.245 osób, z których 109 rozstrzelano na miejscu.

16 MARCA

1738 – w Kownie urodził się Józef Kossakowski – polski duchowny katolicki, biskup inflancki (z siedzibą w Dyneburgu), działacz polityczny. Stał na czele targowiczan na Litwie, za co został stracony w czasie Insurekcji Kościuszkowskiej w 1794 r.
1865 – urodziła się Aspazja (Johanna Emīlija Lizete Rozenberga, Elza Pliekšāne) poetka, dramatopisarka, zwolenniczka emancypacji kobiet, posłanka na Sejm, żona Rainisa. Wspólnie z mężem przetłumaczyli “Quo vadis” Henryka Sienkiewicza na język łotewski.
1927 – we Lwowie urodził się Stanisław Dulz – polski reżyser filmów animowanych. Twórca „Bolka i Lolka” i „Porwania Baltazara Gąbki”.

17 MARCA

1865 – w Telszach na Żmudzi urodził się Gabriel Narutowicz – polski polityk, minister spraw zagranicznych, pierwszy prezydent Polski. Ukończył gimnazjum w Lipawie (Liepaja). Zabity w zamachu w 1922 r. kilka dni po objęciu urzędu. więcej: http://polonika.lv/gimnazjum-mikolajewskie-w-lipawie-polskie-spojrzenie-w-150-rocznice-powstania-szkoly/

18 MARCA

1921 – w Rydze podpisano traktat pokojowy pomiędzy Polską a Rosją Sowiecką, który kończył wojnę polsko – bolszewicką i wyznaczył granicę wschodnią II RP.

19 MARCA

1887 – zmarł Józef Ignacy Kraszewski – genialny polski pisarz, historyk, wydawca, działacz społeczny i polityczny, autor największej liczby wydanych książek i wierszy w historii polskiej literatury.
1920 – Józef Piłsudski został pierwszym Marszałkiem II RP.
1942 – we Lwowie w niewyjaśnionych okolicznościach zmarł Jan Włodarkiewicz – polski dowódca wojskowy, komendant „Wachlarza” – organizacji dywersyjnej Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Urodzony w 1900 r. „Wachlarz” działał także w Inflantach . Obok Domu Polskiego ustanowiono tablicę pamiątkową działaczom V odcinka: Wilno – Dyneburg – Połock – Ryga / dowódca: por. Jan Smela ps. „Lipek”, od czerwca 1942 roku kpt. Leon Koplewski ps. „Bezmian”.

20 MARCA

1942 – na murach okupowanej Warszawy pojawił się znak Polski Walczącej – kotwica (symbol nadziei na odzyskanie niepodległości).

21 MARCA

1910 – w Warklanach (Varakļāni) urodził się Bolesław Romanowski (zm. 12 sierpnia 1968 w Gdańsku) – komandor, dowódca okrętów podwodnych. W okresie od 1929 do 1964 roku służył w Marynarce Wojennej. Podczas II wojny światowej dowodził ORP „Jastrząb”, ORP „Dzik” i grupą okrętów podwodnych, natomiast po wojnie był dowódcą ORP „Sęp” i dywizjonu okrętów podwodnych. Karierę zakończył na stanowisku zastępcy komendanta Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej ds. okrętów szkolnych i praktyki morskiej.

22 MARCA

1943 – Niemcy spacyfikowali wieś Chatyń koło Mińska mordując 149 osób, w tym wiele polskich rodzin. Według innej wersji, zbrodni dokonali sowieci w mundurach niemieckich.
1957 – urodził się Jacek Kaczmarski, poeta, pieśniarz, bard “Solidarności”.

23 MARCA

1343 – położono kamień węgielny pod budowę murów obronnych gdańskiego Głównego Miasta.
1609 – Wojna o Inflanty: zwycięstwo floty polskiej nad szwedzką w stoczonej w nocy z 23 na 24 marca bitwie pod Salis.
1936 – w Krakowie doszło do rozruchów antysanacyjnych. Policja otworzyła ogień do manifestujących, zabijając 10 osób i raniąc 45.

24 MARCA

1794 – na rynku w Krakowie został odczytany Akt powstania obywatelów mieszkańców województwa krakowskiego, ogłaszający rozpoczęcie insurekcji przeciw Rosji i carycy Katarzynie II. Na mocy aktu, Tadeuszowi Kościuszce powierzono funkcję Najwyższego Naczelnika i polecono mu zorganizować rząd powstańczy – Radę Najwyższą Narodową. W trakcie uroczystości Kościuszko złożył przysięgę.
1944 – niemiecka akcja represyjna w miejscowości Markowa koło Łańcuta wobec rodziny Ulmów oraz ukrywanych przez nich Żydów z rodzin Szallów i Goldmanów. Zginęło 9 Polaków (w tym nienarodzone dziecko z końcowej ciąży) i 8 Żydów.

25 MARCA

1949 – rozpoczęła się druga fala deportacji dziesiątek tysięcy mieszkańców Estonii, Łotwy i Litwy na Syberię.

26 MARCA

1582 – król Stefan Batory nadał Dyneburgowi prawa magdeburskie.

27 MARCA

997 – Biskup praski Wojciech dokonał masowego chrztu mieszkańców Gdańska.
2006 – zmarł Stanisław Lem, klasyk literatury science fiction, filozof, futurolog i eseista; jeden z najbardziej cenionych polskich pisarzy; łączny nakład jego książek, tłumaczonych na 41 języków; dzieła Lema – “Powrót z gwiazd”, “Solaris”, “Opowieści o pilocie Pirxie”, “Dzienniki Gwiazdowe”, “Cyberiada” – weszły do kanonu najsłynniejszych dzieł science fiction XX w.

28 MARCA

1241 – I najazd mongolski na Polskę: wojska mongolskie zdobyły Kraków.
1795 – III rozbiór Polski: Sejm kurlandzki ogłosił przyłączenie Księstwa Kurlandii i Semigalii do Rosji.

29 MARCA

1943 – Niemcy rozpoczęli prace ekshumacyjne w Katyniu. Masowe groby ofiar sowieckich zbrodni na polskich oficerach w Katyniu odkryli w październiku 1941 roku dwaj polscy robotnicy przymusowi.
2004 – zakończenie procedury rozszerzenia NATO o nowych członków: Łotwa, Bułgaria, Estonia, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia.

30 MARCA

1853 – W oknie wystawowym lwowskiej apteki Pod Złotą Gwiazdą zapłonęła pierwsza lampa naftowa, skonstruowana przez Ignacego Łukasiewicza.
1892 – urodził się Stefan Banach – światowej sławy polski matematyk.
1923 – urodził się Jerzy Litwiniuk – polski poeta, tłumacz z języków Łotewskiego, fińskiego, rosyjskiego, ukraińskiego, białoruskiego i estońskiego. Przetłumaczył m.in. Lāčplēsisa Andrejsa Pumpursa.

31 MARCA

1959 – zakończyła się repatriacja Polaków ze Związku Radzieckiego.
1993 – Wystartował kanał satelitarny TVP Polonia.

3 KWIETNIA

1849 -w Paryżu zmarł Juliusz Słowacki, poeta, dramaturg, jeden z najwybitniejszych twórców polskiego romantyzmu, uznany za wieszcza narodowego.
1940 – początek Zbrodni Katyńskiej. Sowieci rozpoczęli masowy mord na polskich jeńcach z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku. Do Katynia ruszył pierwszy transport z Kozielska. W ciągu sześciu tygodni rozstrzelano 14 587 jeńców.

4 KWIETNIA

1557 – w Ostrownie (ob. Białoruś) urodził się Lew Sapieha – hetman i kanclerz wielki litewski, marszałek Sejmu, wojewoda wileński, starosta słonimski, brzeski, mohylewski. Organizował walkę przeciwko wojskom szwedzkim na terytorium Liwonni (w tym także Łatgalii).
1794 – Insurekcja kościuszkowska: zwycięstwo wojsk polskich nad rosyjskimi w bitwie pod Racławicami.
1919– Założono Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

5 KWIETNIA

1807 – Napoleon Bonaparte podpisał dekret o utworzeniu Legii Polskiej, przemianowanej w lipcu 1807 r. na Polsko-Włoską, późniejszej Legii Nadwiślańskiej.

6 KWIETNIA

1654 – król Jan II Kazimierz podpisał dekret nakazujący wygnanie z Rzeczypospolitej wszystkich cudzoziemców – innowierców.
1922 – Sejm Ustawodawczy przyjął ustawę „O objęciu władzy państwowej nad Ziemią Wileńską”. Litwa Środkowa została włączona do Polski.

7 KWIETNIA

1938 – Sejm RP jednomyślnie uchwalił “Ustawę o ochronie imienia Józefa Piłsudskiego, pierwszego Marszałka Polski”, przewidującą karę do 5 lat więzienia za uwłaczanie pamięci zmarłego.

8 KWIETNIA

1860 – w Kolanie na Podlasiu urodził się Józef Weyssenhoff – polski pisarz, poeta, wydawca. Zbliżony do Narodowej Demokracji. Piewca tradycji starego ziemiaństwa kresowego i łowów. Dzieciństwo spędził w Wilnie i na Żmudzi. Zmarł w 1932 r.
1909 – zmarła Helena Modrzejewska – aktorka uważana za jedną z najpiękniejszych kobiet swojej epoki. Na dużej scenie debiutowała we Lwowie, występowała też w innych kresowych teatrach.
2005 – W Watykanie odbyły się uroczystości pogrzebowe papieża Jana Pawła II.

9 KWIETNIA

1936 – w Grodnie urodził się Jerzy Maksymiuk – polski dyrygent, kompozytor. 1953 – zmarł Stanisław Wojciechowski – polski polityk, minister spraw wewnętrznych, prezydent Polski. Urodzony w 1869 r.

10 KWIETNIA

10.04.2017

2010 – w katastrofie samolotu pod Smoleńskiem zginęło 96 osób, w tym prezydent RP Lech Kaczyński i jego małżonka Maria Kaczyńska, ostatni prezydent RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski, wysocy urzędnicy państwowi, dowódcy Sił Zbrojnych, parlamentarzyści, członkowie rodzin ofiar katyńskich.

11 KWIETNIA

1775 – I rozbiór Polski: w Warszawie zakończył obrady Sejm Rozbiorowy, który zatwierdził traktat podziałowy.
1945 – wojska amerykańskie wyzwoliły niemiecki obóz koncentracyjny Buchenwald, w którym około 56 tys. osób zostało zabitych, zmarło z chorób, wycieńczenia lub na skutek prowadzonych na nich eksperymentów.

12 KWIETNIA

1709 – III wojna północna: w bitwie pod Lachowcami hetman wielki litewski Kazimierz Jan Sapieha pokonał hetmana polnego litewskiego Grzegorza Ogińskiego, sprzyjającego carowi Piotrowi I Wielkiemu.
1918 – Niemcy bałtyccy utworzyli samozwańcze Zjednoczone Księstwo Bałtyckie.

13 KWIETNIA

1603 – II wojna polsko-szwedzka: hetman polny litewski Jan Karol Chodkiewicz zdobył twierdzę Dorpat w Inflantach (obecnie Tartu w Estonii).
1898 – w Baranowiczach urodziła się Maja Berezowska – polska malarka, graficzka, karykaturzystka, scenograf. Zmarła w 1978 r.

14 KWIETNIA

1941 – w Lidzie urodziła się Pola Raksa – polska aktorka, znana m.in. jako Marusia z serialu „Czterej pancerni i pies”. Grała razem z Gunārsem Celinskisem w filmie „Noktirne”.
1943 – w Ryskim Więzieniu Centralnym został zastrzelony Witold Antoniewicz z gminy Demene, członek podziemnej sieci polskiego Związku Walki Zbrojnej.

15 KWIETNIA

1886 – w Krakowie urodził się Tadeusz Kutrzeba, uczestniczył w Kampanii Łatgalskiej, był szefem sztabu 3. Armii gen. Edwarda Śmigłego-Rydza.

16 KWIETNIA

1832 – urodził się Alfred Romer – znany malarz i rzeźbiarz. W 1863 r. został aresztowany pod zarzutem sprzyjania powstańcom. Osadzono go w fortecy w Dyneburgu wraz z wieloma innymi przedstawicielami szlachty. Więziony był około dwóch lat, a następnie został skazany na wygnanie, od czego rodzinie z trudem dało się go wykupić. Majątek uległ przymusowej sprzedaży, a nadzór policji trwał wiele lat.

17 KWIETNIA

1794 – Powstanie kościuszkowskie, w Warszawie wybuchła insurekcja, wojska rosyjskie stacjonujące w stolicy zostały pobite i wyparte z miasta.

18 KWIETNIA

1025 – W katedrze gnieźnieńskiej odbyła się koronacja Bolesława I Chrobrego na pierwszego króla Polski.
1888 – we wsi Eversmuiža urodził się Jan Wierzbicki (łot. Jānis Veržbickis, zm. 1946 w Dyneburgu) – polski prawnik i działacz polonijny na Łotwie, poseł na Sejm I, II, III i IV kadencji (1922–1934), wiceminister spraw wewnętrznych Republiki Łotewskiej. W lutym 1934 na zjeździe Zjednoczenia Polaków został wybrany prezesem Zarządu Głównego. Był członkiem Polsko-Katolickiego Towarzystwa Dobroczynności oraz dyneburskiej sekcji Towarzystwa Zbliżenia Łotewsko-Polskiego.

19 KWIETNIA

1899 – w Warszawie zmarł Stanisław Kierbedź, inżynier, budowniczy mostów stalowych, m.in. mostu Aleksandrowskiego w Warszawie. Właściciel posiadłości w Rybiniszkach i Luznawie. 1919 – wojna polsko-bolszewicka: oddziały polskie odbiły Wilno.
1943 – w getcie warszawskim wybuchło powstanie.

20 KWIETNIA

1585 – Dania, po otrzymaniu odszkodowania od Rzeczypospolitej, zrezygnowała ze swych pretensji do Piltynia (łot. Piltene w Inflantach).
1887 – Józef Piłsudski został skazany przez władze carskie na 5 lat zesłania do wschodniej Syberii, a jego brat Bronisław na 15 lat katorgi na Syberii.

21 KWIETNIA

1773 – Tadeusz Reytan, poseł z Nowogródczyzny na Sejm w Warszawie, usiłując nie dopuścić do zatwierdzenia I rozbioru Polski, położył się w drzwiach sali, by zatrzymać posłów.

22 KWIETNIA

1953 – w Poznaniu zmarł prof. Jan Czochralski, chemik, twórca metody wzrostu kryształów, stanowiącej podstawę współczesnej elektroniki.

23 KWIETNIA

1937 – Sejm RP ustanowił dzień 11 listopada Świętem Niepodległości.

24 KWIETNIA

1775 – zmarł Jerzy Mikołaj Hylzen h. własnego (ur.1692), biskup smoleński, autor pism religijnych. Ur. 6 XII, najstarszy syn Jerzego Konstantego, starosty marienhauskiego i Anny Schimmelpfenig. Proboszcz katedry inflanckiej w Dyneburgu.
1916 – zmarł Gustaw Manteuffel, właściwie Felician Nicolai baron Manteuffel-Szoege – polski historyk i etnolog, krajoznawca, z wykształcenia prawnik. Baron pochodzący z inflanckiej rodziny Manteufflów. Badacz dziejów Inflant polskich. Wydał m.in.: “Inflanty polskie” (z przedmowa Kraszewskiego) (Poznań, 1879); “Piltyń i archiwum piltyńskie” (Warszawa, 1889); “Kraslaw” (1901); “Cywilizacja, literatura i sztuka w dawnej kolonii zachodniej nad Bałtykiem” (1896); “Z dziejów Dorpatu i uniwersytetu dorpackiego” (1918) i inne.

25 KWIETNIA

1943 – w nocy z 25 na 26 kwietnia Związek Sowiecki zerwał stosunki dyplomatyczne z polskim rządem w Londynie, zarzucając mu w sprawie Katynia antysowiecką kampanię prowadzoną wspólnie z III Rzeszą.

26 KWIETNIA

1883 – zmarł Napoleon Mateusz Tadeusz Orda herbu Orda (ur. 11 lutego 1807 w Worocewiczach) – polski i białoruski rysownik, malarz, pianista i kompozytor. Napoleon Orda był autorem ponad tysiąca akwarel i rysunków przedstawiających zabytkowe miejsca na ziemiach polskich, stworzonych w latach 1872–1880, które są często jedynym źródłem dokumentującym wygląd setek rezydencji i innych budowli. Wśród jego prac są akwarele przedstawiające m.in. Krasław, Liksnę, Piedruję itd.
1950 – Dzień 1 maja ogłoszono świętem państwowym.
1986 – wybuch reaktora jądrowego elektrowni atomowej w Czarnobylu na sowieckiej Ukrainie – największa katastrofa w historii energetyki jądrowej i jedna z największych katastrof XX wieku. 1994 – podczas spotkania prezydentów Lecha Wałęsy i Algirdasa Brazauskasa w Wilnie podpisano polsko-litewski Traktat o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy.

27 KWIETNIA

1792 – Podpisano akt zawiązania konfederacji targowickiej.
1794 – Insurekcja kościuszkowska: zwycięstwo wojsk litewskich nad rosyjskimi w bitwie pod Niemenczynem. 1796 – III rozbiór Polski: Austriacy uroczyście przejęli rządy w Krakowie.

28 KWIETNIA

1895 – w Warszawie urodziła się Anna Sołtan-Romerowa (z domu Pereświt-Sołtan) (znana również jako Anna Soltan de Römer) (zm. 6 października 1974 w Hudson (Quebec) – polska malarka. Mieszkała przez jakiś czas w Janopolu (Janopolē). Artystka najczęściej tworzyła akwarele, były to portrety i pejzaże, sporadycznie były to również sceny rodzajowe i martwą naturę. Miała wystawy m.in. w Warszawie, Wilnie, Rydze.
1947 – rozpoczęła się Akcja „Wisła”. Akcja militarna była wymierzona w struktury UPA i Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, akcja przesiedleńcza dokonana w celu usunięcia wybranych grup ludności, m.in. Ukraińców, Bojków, Dolinian i Łemków a także polsko-ukraińskich rodzin mieszanych z terenów Polski południowo-wschodniej (Rzeszowszczyzna i Lubelszczyzna) na tzw. Ziemie Odzyskane. Przeprowadzona została m.in. przez formacje wojskowe PRL.

29 KWIETNIA

1832 – grupa polskich emigrantów (m. in. Józef Bem, Teodor Morawski, Ludwik Plater, Andrzej Plichta, Jan Nepomucen Umiński) założyła Towarzystwo Historyczno-Literackie w Paryżu.
1917– (wg starego stylu16.04.191) w Rzerzycy (Rezekne) odbyło się spotkanie przedstawicieli polskiej szlachty w Łatgalii. Wybrano zarząd w skład którego wchodzili: Szahno (przewodniczący), R. Manteuffel, Dymsza, Dowgiałło. Leon Manteuffelzostał zgłoszony jako kandydat do udziału w Kongresie Łatgaskim. ( źródło: “Pōļu sapulce Rēzeknē.” Drywa. 1917. 22. Aprilis)

30 KWIETNIA

1310 – urodził się Kazimierz III Wielki – król Polski, dla przypieczętowania nowo zawartego sojuszu z Litwą ożeniony z córką wielkiego księcia Giedymina, która przed ślubem została ochrzczona i przyjęła imię Anna. Zmarł w 1370 r.
1856 – w Liksnie zmarł Tomasz Kosakowski, ksiądz, autor wielu książek, autor gramatyki języka łatgalskiego w języku polskim, a także słownika łatgalsko(łotewsko)-łacińsko-polskiego. 1937 – zmarł Augustyn Łosiński (ur. 8 stycznia 1867 w Krzywniszkach (Krivinišķos) pod Dyneburgiem) – polski biskup rzymskokatolicki, biskup diecezjalny kielecki w latach 1910–1937. Ukończył Gimnazjum w Dyneburgu.
1921 – Wszedł w życie traktat ryski.

1 MAJA

1576 – Anna Jagiellonka poślubiła na Wawelu Stefana Batorego i została wraz z nim koronowana. Panowanie Batorego to czas rozkwitu Kresów i zwycięstw Polski na Wschodzie.
2004 – Polska i Łotwa wstąpiły do Unii Europejskiej.

2 MAJA

2002 – Dzień Polonii i Polaków za Granicą – polskie święto ustanowione przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, z inicjatywy Senatu RP– w dowód uznania wielowiekowego dorobku i wkładu Polonii i Polaków za granicą w odzyskanie przez Polskę niepodległości, wierność i przywiązanie do polskości oraz pomoc Krajowi w najtrudniejszych momentach.
2004 – po raz pierwszy obchodzono Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej

3 MAJA

1660 – W Oliwie zawarto pokój pomiędzy Polską a Szwecją, na mocy którego król Jan II Kazimierz Waza zrzekł się praw do tronu szwedzkiego, a Polska zatrzymała część Inflant.
1791 – uchwalono Konstytucję 3 Maja regulującą ustrój Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Polska i Litwa stały się oficjalnie jednym, niepodzielnym państwem.

4 MAJA

1990 – Łotwa proklamowała niepodległość (od ZSRR).

5 MAJA

1819 – w Ubielu (obecnie Białoruś) urodził się Stanisław Moniuszko – polski kompozytor, dyrygent, pedagog, organista; autor ok. 268 pieśni, operetek, baletów i oper. Zmarł w 1872 r.
1846 – urodził się Henryk Sienkiewicz – największy polski powieściopisarz historyczny, nowelista i publicysta, laureat Nagrody Nobla. Autor „Potopu”, „Krzyżaków”, „Ogniem i Mieczem”.

6 MAJA

1817 – w Iłłukszcie (Ilūkste) urodził się Jan Józef Jałowiecki, pseud. Jan z Bożeńców (zm.1885) pisarz, historyk, artysta malarz, misjonarz. Jako subdiakon został w r. 1839 prefektem w szkole powiatowej misjonarzy w Krasławiu i obowiązki te pełnił do r. 1849. Po otrzymaniu święceń kapłańskich wykładał egzegetykę i historię kościelną w seminarium w Krasłąwiu. W r. 1842 został wybrany z grona profesorów seminarium. W r. 1849 został mianowany proboszczem w Krasławiu oraz dziekanem dekanatu Dünaburg. W r. 1858 otrzymał Order św. Stanisława 3. kl., a później Order św. Anny 3. kl. i tytuł kanonika honorowego mohylewskiego. Za jego staraniem został odnowiony i wyposażony m. in. kościół w Krasławiu. Będąc sam malarzem akwarelistą nawiązał kontakt z Janem Matejką, który zaprojektował do wielkiego ołtarza portret św. Ludwika, patrona kościoła, i przeprowadził jego korektę, obraz był bowiem w istocie wykonany przez uczniów Matejki – Izydora Jabłońskiego oraz Tomasza Antoniego Lisiewicza – i ukończony w Krakowie w r. 1884. Jałowiecki zajmował się badaniami archiwalnymi historii fundacji i dziejów kościoła w Inflantach. Zmarł 12 lutego 1885 r. w Krasławiu i został tam pochowany w grobowcu swej matki Heleny z Chmielewskich. (Źródło: http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/jan-jozef-jalowiecki)

7 MAJA

1763 – w Wiedniu urodził się Józef Poniatowski – książę, generał dywizji, minister wojny i Wódz Naczelny Wojsk Polskich Księstwa Warszawskiego, marszałek Francji. Zginął w Bitwie pod Lipskiem w 1813 r.
1904 – cofnięto wprowadzony w 1871 roku całkowity zakaz druku czcionką łacińską w Inflantach.

8 MAJA

1851 – w Poszawszu na Żmudzi urodził się Stanisław Witkiewicz – polski pisarz, malarz, filozof, teoretyk sztuki, propagator stylu zakopiańskiego. Zmarł w 1915 r.

9 MAJA

Dzień 9 maja jest oficjalnym symbolem Unii Europejskiej. Został ustanowiony w rocznicę przedstawienia planu utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, znanego jako Plan Schumana, przez Roberta Schumana 9 maja 1950. Dzień ten czasami, dla odróżnienia od Dnia Rady Europy, nazywany jest Dniem Unii Europejskiej. Nie jest to jednak poprawna nazwa, gdyż według uchwały Parlamentu Europejskiego dzień ten jest nazywany Dniem Europy i taka jego nazwa figuruje we wszystkich oficjalnych dokumentach i materiałach Unii Europejskiej.
1948 – zmarł na zesłaniu Ksiądz Jan Wasilewski (ur.1885). Był między innymi profesorem i pierwszym rektorem Wyższego Seminarium Duchownego im. Św. Tomasza z Akwinu w Pińsku – pierwszego na Polesiu, powstałego dzięki staraniom biskupa Zygmunta Łozińskiego; dyrektorem gimnazjum biskupiego w Drohiczynie n/ Bugiem, wykładowcą. Pochodził z ziemiańskiej rodziny Stankiewiczów, z Mudryłowa, znajdującego się w powiecie dyneburskim (obecnie w granicach Łatgalii, na Łotwie – na terenie dawnych Inflant Polskich). Wielokrotnie aresztowany za działalność przeciwko władzy sowieckiej, w końcu jak większość prześladowanych przez reżim bolszewicki, został zesłany na Syberię na dziesięć lat. Deportowany do Kozaczyńska nad Jenisejem, gdzie zmarł na skutek ciężkich warunków.

10 MAJA

1794 – Insurekcja kościuszkowska: naczelnik Tadeusz Kościuszko powołał Radę Najwyższą Narodową, która miała pełnić funkcje cywilnej władzy powstania.

11 MAJA

1918 – kapitulacja II Brygady Legionów Polskich przed wojskami niemieckimi w bitwie pod Kaniowem na Ukrainie – I wojna światowa.

12 MAJA

1706 – Z terenu Polski widoczne było całkowite zaćmienie Słońca.
1935 – w Belwederze zmarł Józef Piłsudski – najwybitniejszy polski polityk XX wieku, Marszałek, Naczelnik Państwa, premier. Urodzony w 1867 r. w Zułowie na Wileńszczyźnie.
1970 – zmarł generał Władysław Anders – polski generał, polityk, naczelny wódz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Legendarny dowódca w bitwie pod Monte Casino. Od 4 sierpnia 1941 r. był twórcą i dowódcą Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, ewakuowanych do Iranu latem 1942 r. wraz z ponad 20 tys. cywilów uratowanych z sowieckich więzień i łagrów.

13 MAJA

1350 – w Łowiczu król Kazimierz III Wielki zawarł sojusz antykrzyżacki z królem Danii Waldemarem IV.
1657 – Potop szwedzki: wojska szwedzkie i siedmiogrodzkie zdobyły Brześć Litewski.

14 MAJA

1867 – w Krasiczynie urodził się książę Adam Stefan Sapieha herbu Lis – kardynał, arcybiskup metropolita krakowski. Wybitna postać Kościoła w XX wieku, zwany Księciem Niezłomnym. 1926 – Przewrót majowy: wobec kontrataku wojsk marszałka Józefa Piłsudskiego polskie władze wycofały się do Wilanowa, gdzie wieczorem prezydent Stanisław Wojciechowski złożył urząd, a premier Wincenty Witos podał swój rząd do dymisji.

15 MAJA

1957 – ukazało się pierwsze wydanie czasopisma dla dziewcząt Filipinka (pismo było dostępne na Łotwie).

16 MAJA

1657 – w Janowie Poleskim Kozacy zgładzili Andrzeja Bobolę – jezuitę i kaznodzieję. Dziś to święty, patron Polski i „apostoł Pińszczyzny”. Był autorem ślubów lwowskich króla Jana Kazimierza. 1896- urodziła się Tamara Łempicka. Malarka polskiego pochodzenia, jedna z najważniejszych przedstawicielek estetyki art déco. 1902 – urodził się Jan Kiepura, śpiewak (tenor). Zmarł 15 sierpnia 1966 w USA.

22 MAJA

1659 – polski Sejm zatwierdził ugodę hadziacką z Kozakami. Rzeczpospolita stała się unią Trojga Narodów – Korony, Litwy i Rusi. 1997 – zmarł, urodzony w 1899 roku w Dyneburgu, Stanisław Swianiewicz – polski ekonomista, prawnik, pisarz, sowietolog. Studiował m.in. w Wilnie, publikował, na łamach „Kuriera Wileńskiego”. Uczestnik wojny polsko – bolszewickiej.

23 MAJA

1588 – W krypcie katedry wawelskiej odbył się pogrzeb króla Stefana Batorego. 1842 – w Suwałkach urodziła się Maria Konopnicka, z domu Wasiłowska – polska pisarka, poetka i publicystka. Autorka m.in. pieśni patriotycznej „Rota”. Zmarła w 1910 r. we Lwowie.

24 MAJA

1878 – w majątku Kurczyce na Wołyniu urodziła się Helena Mniszkówna – polska pisarka, autorka m.in. „Trędowatej” i „Ordynata Michorowskiego”. 1910 – urodził się Marģeris Zariņš, łotewski kompozytor, pisarz (zm. 1993) 1990 – zmarł Julijans Vaivods, łotewski duchowny katolicki, administrator apostolski archidiecezji ryskiej i diecezji lipawskiej, kardynał (ur. 1895)

25 MAJA

1477 – Wit Stwosz rozpoczął w Krakowie prace nad Ołtarzem Mariackim. 1948 – w więzieniu na Rakowieckiej w Warszawie UB zamordowało rotmistrza Witolda Pileckiego – wielkiego bohatera AK i podziemia antysowieckiego, obrońcę Kresów.

26 MAJA

1648 – podczas Powstania Chmielnickiego, w wyniku nieudolnego dowodzenia wojska polskie poniosły klęskę w bitwie z Kozakami i Tatarami pod Korsuniem. 1941- urodził się Imants Kalniņš, łotewski kompozytor

27 MAJA

1876 – w Lucynie (Ludza) w guberni witebskiej urodził się Ferdynand Antoni Ossendowski – wybitny antybolszewicki pisarz i działacz polityczny, dziennikarz i podróżnik.

28 MAJA

1836 –urodził się Jan Karłowicz – polski etnograf i językoznawca. Na Litwie działał na rzecz tworzenia instytucji samopomocy społecznej na wsi, wspólnie z Konstantym Skirmuntem prowadził Bank Włościański w Szemetowszczyźnie. Zmarł w 1903 r.

29 MAJA

1861 – w Paryżu zmarł Joachim Lelewel – wielki polski historyk i działacz polityczny, profesor Uniwersytetu Wileńskiego, poliglota – władał 12 językami.

30 MAJA

1904 – w Rydze urodził się Feliks Żukowski – polski aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, reżyser teatralny, uczestnik kampanii wrześniowej, żołnierz Armii Krajowej, więzień obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Przed wojną występował w wileńskich teatrach „Lutnia” i „Reduta”. Zmarł w 1976 r.

31 MAJA

1800 – w Słonimiu zmarł Michał Kazimierz Ogiński herbu Oginiec – generał, hetman wielki litewski, wojewoda wileński, kompozytor, poeta i literat. Autor poloneza „Pożegnanie Ojczyzny”. 1998- na Cmentarzu w Dyneburgu został odsłonięty pomnik Marii Szymańskiej (z domu Tarwid (łot. Marija Šimanska; ur. 23 kwietnia 1922 w Dyneburgu, zm. 10 lipca 1995) – łotewska chemik i naukowiec polskiego pochodzenia, działaczka polskiej konspiracji w czasie II wojny światowej, przewodnicząca Związku Polaków na Łotwie (1992–1993).

1 CZERWCA

1926 – Ignacy Mościcki został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na urząd prezydenta RP.

Międzynarodowy Dzień Dziecka

2 CZERWCA

1652 – dwudniowa bitwa z Kozakami i Tatarami pod Batohem zakończyła się klęską Polaków. Po bitwie na rozkaz Bohdana Chmielnickiego wymordowano 3,5 tysiąca polskich jeńców.
1979 – rozpoczęła się pierwsza pielgrzymka papieża Jana Pawła II do Polski. Trwała do 10 czerwca.

3 CZERWCA

1890 – zmarł (ur. 1814) Oskar Kolberg, polski kompozytor, etnograf. Udzielał m.in lekcje muzyki w prywatnych domach. W 1836 r. zatrudniony został u Karoliny de Kreutz w Mitawie(Jelgava). Przebywał także w Rydze, Wilnie, po powrocie do Warszawy uczył muzyki oraz komponował, koncertował i pisał recenzje.
2015 – Raimonds Vējonis został wybrany przez Sejm na urząd prezydenta Łotwy.
2016 – Synod Ewangelicko-Luterańskiego Kościoła na Łotwie zniósł ordynację kobiet.

4 CZERWCA

1872 – zmarł Stanisław Moniuszko – polski kompozytor z Kresów, dyrygent, pedagog, autor 268 pieśni, operetek, baletów i oper, w tym „Halki” i „Strasznego dworu”.

5 CZERWCA

1941– urodziła się Barbara Brylska, polska aktorka

6 CZERWCA

1530 – urodził się Jan Kochanowski, polski poeta (zm. 1584).
1841 –urodziła się Eliza Orzeszkowa – wybitna polska pisarka, autorka m.in. powieści „Nad Niemnem”, społeczniczka.

7 CZERWCA

1939 – III Rzesza zawarła w Berlinie pakty o nieagresji z Estonią i Łotwą.
2004 – zmarł Roman Włodzimierz Aftanazy (ur. 2 kwietnia) – polski historyk, bibliotekarz, autor monumentalnej monografii Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej (1991–1997).

8 CZERWCA

1956 – zmarł (ur. 1899) Jan Lechoń – polski poeta, prozaik, krytyk literacki i teatralny, współtwórca grupy poetyckiej Skamander, autor dziennika.

9 CZERWCA

1595 – urodził się Władysław IV Waza – król Polski, wielki książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, inflancki, smoleński, siewierski, czernihowski. Wybrany carem Rosji.
1941 – urodził się Kazimierz Jerzy Głowacki – historyk sztuki, historyk urbanistyki, heraldyk, zabytkoznawca, konserwator zabytków, wydawca.

10 CZERWCA

1942 – Ok. 50 więźniów podjęło próbę ucieczki z obozu Auschwitz-Birkenau, która powiodła się 9 z nich, m.in. aktorowi Augustowi Kowalczykowi. W odwecie następnego dnia Niemcy zamordowali ok. 300 Polaków.
1953 – zmarł, urodzony w 1879 roku w Dyneburgu, Grzegorz Fitelberg – słynny dyrygent, kompozytor i skrzypek.

11 CZERWCA

1964 – w Londynie zmarł zmarł Janusz Głuchowski- Generał Dywizji, dowódca 7. Pułku Ułanów, 1. Brygady Kawalerii, 1 i 4 Dywizji Kawalerii. Uczestniczył w Kampanii Łatgalskiej, nagrodzony orderem Lačplesisa, Prezes Instytutu Józefa Piłsudskiego w Londynie.
2000 – na Rynku Głównym w Krakowie około 2 tys. trębaczy wykonało w południe Hejnał Mariacki, ustanawiając rekord Guinnessa.

12 CZERWCA

1611 – w nocy z 12 na 13 czerwca polska armia ruszyła do ostatecznego szturmu na oblegany od 20 miesięcy potężny Smoleńsk, zdobywając go następnego dnia po krwawej walce.

13 CZERWCA

1775 – w Wilnie urodził się Antoni Henryk Radziwiłł, kompozytor, mecenas sztuki, namiestnik Wielkiego Księstwa Poznańskiego w latach 1815-1831.
1950 – wypadku samochodowym zginął Ksawery Pruszyński, pisarz, publicysta, autor reportaży „Podróż po Polsce” i „W czerwonej Hiszpanii”, powieści “Droga wiodła przez Narvik” oraz opowiadań “Trzynaście opowieści”, “Karabela z Meschedu”.

14 CZERWCA

1985 -we Wrocławiu po raz pierwszy od czasu II wojny światowej udostępniona została publiczności “Panorama Racławicka” Wojciecha Kossaka i Jana Styki.
1941 – rozpoczęły się masowe deportacje obywateli Litwy, Łotwy i Estonii na Syberię.
1969 – zmarł Marek Hłasko, pisarz, scenarzysta filmowy; autor powieści “Sonata marymoncka”, “Następny do raju”, “Sowa, córka piekarza”, opowiadań “Pierwszy krok w chmurach”, “Ósmy dzień tygodnia”, “Pętla”, a także książki “Piękni dwudziestoletni”.

15 CZERWCA

1545 – w Wilnie zmarła Elżbieta Habsburżanka, żona Zygmunta II Augusta, królowa Polski. 1934 – nacjonalista ukraiński zastrzelił w Warszawie Bronisława Pierackiego – ministra spraw wewnętrznych RP, zwolennika dialogu polsko – ukraińskiego, dawnego obrońcę Lwowa.

16 CZERWCA

1664 – Wojna polsko-rosyjska: zwycięstwo wojsk litewskich w bitwie pod Witebskiem.

17 CZERWCA

1940 – wojska sowieckie wkroczyły do i Rygi i Tallina.
1983 – zmarł Miron Białoszewski, poeta, prozaik, twórca teatralny, autor “Pamiętnika z powstania warszawskiego”.

18 CZERWCA

1792 – wojska księcia Józefa Poniatowskiego pokonały Rosjan pod Zieleńcami. Król ustanowił na cześć tego triumfu Order Virtuti Militari – do dziś najwyższe odznaczenie wojskowe.
1945 – w Moskwie rozpoczął się pokazowy proces przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, tzw. Proces Szesnastu. Po 3 miesiącach pobytu w więzieniu na Łubiance i jedynie 3-dniowym procesie skazano 13 przywódców na kary pozbawienia wolności od 4 miesięcy do 10 lat. Część z nich została potem zamordowana w miejscu uwięzienia.

19 CZERWCA

1867– w Zubrach pod Krasławą urodził się Konstanty Romuald Budkiewicz -ks. Prałat. Był wikariuszem i katechetą w Pskowie, od 1896 r. – w Witebsku, od 1903 r. w parafii św. Katarzyny w Sankt–Petersburgu, od 1905 r. jej proboszcz. Od 1908 r. dziekan petersburski. W 1918 r. prałat. Był wybitnym działaczem społecznym, szczególnie w dziedzinie szkolnictwa i działalności charytatywnej, mobilizował duchowieństwo dla obrony praw wierzących. W 1918 r. aktywnie występował w obronie aresztowanego metropolity Edwarda Roppa. Od 1922 roku profesor tajnego Seminarium Duchownego. Ksiądz prałat Konstanty Budkiewicz to jeden z pierwszych polskich kapłanów męczenników totalitaryzmu sowieckiego. Zginął w symbolicznym momencie, w nocy z 31 marca (Wielka Sobota) na 1 kwietnia (Wielkanoc) 1923 roku.

20 CZERWCA

1793 –urodził się Aleksander Fredro – polski komediopisarz, pamiętnikarz i poeta. Zmarł w 1876 r. we Lwowie. Pochowany w rodzinnej krypcie kościoła w Rudkach koło Lwowa. 1815 – W Warszawie proklamowano Królestwo Polskie (tzw. Królestwo Kongresowe).

21 CZERWCA

1410 – Wielka wojna z zakonem krzyżackim: realizując zobowiązania sojusznicze wobec krzyżaków król Węgier Zygmunt Luksemburski wypowiedział wojnę Polsce. 1807 – Car Rosji Aleksander I Romanow podpisał w Taurogach zawieszenie broni, które poprzedziło traktat pokojowy z Napoleonem Bonaparte z Tylży.

22 CZERWCA

1792 – Król Stanisław August Poniatowski ustanowił Order Virtuti Militari. 1926 –urodził się Tadeusz Konwicki – polski pisarz, reżyser filmowy, żołnierz AK. Na przełomie lat 40 i 50 był jednym z głównych literatów i publicystów socrealistycznych. Temat jego powieści zbudowany jest na wspomnieniach dotyczących przedwojennego dzieciństwa spędzonego na Wileńszczyźnie (Kolonia Wileńska) oraz przeżyć wojennych.

23 CZERWCA

Līgo, święto Jana, noc św. Jana, noc świętojańska w nocy z 23/24 czerwca (tradycyjna Noc Kupały zw. również nocą świętojańską) 1919 – Wojna estońsko-bolszewicka: wojska estońskie starły się z niemiecką Landwehrą pod Cēsis. Rocznica bitwy obchodzona jest w Estonii jako Dzień Zwycięstwa. 1992 – Polska podpisała z Białorusią Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy.

24 CZERWCA

1838 – urodził się Jan Matejko – genialny malarz historyczny. Najbardziej znane arcydzieła Matejki to oczywiście Bitwa pod Grunwaldem, Hołd pruski, Konstytucja 3 Maja, Kościuszko pod Racławicami, Sobieski pod Wiedniem, Stańczyk, Kazanie Skargi, Rzeczpospolita u szczytu potęgi oraz – oczywiście – rysowany ołówkiem Poczet królów i książąt polskich. Wg szkicu Matejki powstał obraz w kościele św. Ludwika w Krasławiu. 1914 – urodził się Jan Karski – polski emisariusz rządowy, kurier Polskiego Państwa Podziemnego, świadek Holokaustu. Ukończył wydział prawa i dyplomacji na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie w 1935 r. oraz Szkołę Podchorążych Artylerii Konnej we Włodzimierzu Wołyńskim. Zmarł w 2000 r.

25 CZERWCA

1629 – Wojna polsko-szwedzka (1626-29): zwycięstwo wojsk polskich w bitwie pod Trzcianą. 1656 – Potop szwedzki: w Malborku zawarto szwedzko-brandenburski traktat zbrojny przeciwko Polsce.

26 CZERWCA

1579 – król Stefan Batory wypowiedział wojnę Rosji, usiłującej odebrać Rzeczypospolitej Inflanty. W trakcie trzech kolejnych kampanii Batory zmiażdżył wroga i zdobył wiele zamków, w tym Psków. 1967 – Arcybiskup metropolita krakowski Karol Wojtyła został mianowany kardynałem przez papieża Pawła VI.

27 CZERWCA

1908 – w Dyneburgu urodził się Władysław Raginis, kapitan Korpusu Ochrony Pogranicza, w czasie kampanii 1939 r. bohaterski dowódca odcinka Wizna, na którym żołnierze Wojska Polskiego stawiali opór wielokrotnie silniejszym jednostkom niemieckim; kpt. Raginis poległ 10 września 1939 r. na Górze Strękowej koło Wizny.
1941 – urodził się Krzysztof Kieślowski, reżyser, scenarzysta, jeden z najwybitniejszych polskich twórców filmowych; autor „Dekalogu”, „Krótkiego filmu o zabijaniu”, tryptyku: „Trzy kolory: Niebieski”, „Trzy kolory: Biały”, „Trzy kolory: Czerwony” itd.
1978 – z kosmodromu Bajkonur wystartował „Sojuz 30”, na jego pokładzie znajdował się mjr Mirosław Hermaszewski – pierwszy i jedyny jak dotąd Polak w Kosmosie.

28 CZERWCA

1569 – uchwalono Unię Lubelską, w wyniku której powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów, ze wspólnym monarchą, herbem, sejmem, walutą, polityką zagraniczną i obronną.
1927 – prochy Juliusza Słowackiego po przewiezieniu z Paryża do Polski złożono w Krypcie Wieszczów w Katedrze św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie.

29 CZERWCA

1848 – został wyświęcony kościół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła w Dyneburgu. Budowę rozpoczęto w 1845 roku wg. projektu architekta Schtauberta.
1930 – urodził się Sławomir Mrożek, dramatopisarz, prozaik, satyryk, eseista, rysownik; autor m.in. dramatów „Policja”, “Indyk”, “Tango”, “Emigranci”, „Portret”, „Pieszo”, „Miłość na Krymie”, zbiorów opowiadań „Półpancerze praktyczne”, „Słoń”, „Wesele w Atomicach”, a także autobiograficznej książki „Baltazar”.
1941 – w Nowym Jorku zmarł Ignacy Paderewski, pianista, kompozytor, działacz społeczny, mąż stanu; jako premier i minister spraw zagranicznych podpisał w imieniu Polski Traktat Wersalski.

30 CZERWCA

1911 – urodził się Czesław Miłosz, poeta, prozaik, eseista, tłumacz, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley; autor m.in. zbioru wierszy „Trzy zimy”, „Ocalenie”, „Miasto bez imienia”, „Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada, „Dalsze okolice”, “Na brzegu rzeki”, “To”, “Druga przestrzeń” oraz tomu miniatur “Piesek przydrożny”; esejów „Zniewolony umysł”, „Rodzinna Europa”, “Widzenia nad Zatoką San Francisco”, powieści „Dolina Issy”, a także poematów „Traktat moralny”, „Traktat poetycki” i „Traktat teologiczny”; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1980 r.

1 LIPCA

1569 – zaprzysiężono unię polsko-litewską, tzw. Unię Lubelską – w jej wyniku powstało państwo znane w historiografii jako Rzeczpospolita Obojga Narodów – ze wspólnym monarchą, herbem, sejmem, walutą, polityką zagraniczną i obronną. Zachowano odrębny skarb, urzędy, wojsko i sądownictwo.
1655 –Dyneburg zajęli wojska szwedzkie.

2 LIPCA

1923 – urodziła się Wisława Szymborska, poetka, eseistka, laureatka literackiej Nagrody Nobla w 1996 r.
1927 – w Wilnie prymas Aleksander Kakowski koronował obraz Matki Bożej Ostrobramskiej, zwanej Madonną Wileńską. W uroczystości uczestniczyli Józef Piłsudski i Ignacy Mościcki.
1966 – zmarł Jan Brzechwa, poeta, satyryk, autor utworów dla dzieci.

3 LIPCA

1983 – urodziła się Dorota Masłowska, pisarka, autorka dramatów i powieści, m.in. „Wojny polsko-ruskiej pod flagą biało-czerwoną” oraz „Pawia królowej”. Jej utwory są przetłumaczone na język łotewski.

4 LIPCA

1892 – urodził się Julian Krzyżanowski, historyk literatury. Przez cztery lata był profesorem na Uniwersytecie Łotwy.
1934 – we Francji zmarła Maria Skłodowska-Curie, autorka pionierskich prac z fizyki i chemii jądrowej, jedyna dotąd kobieta uhonorowana przez Szwedzką Akademię Nauk dwiema Nagrodami Nobla.
1976 – zmarł Antoni Słonimski, poeta, felietonista, satyryk, krytyk teatralny i filmowy; współtwórca grupy poetyckiej Skamander, autor słynnych „Kronik Tygodniowych” publikowanych w przedwojennych „Wiadomościach literackich”; prezes Związku Literatów Polskich (1956-1959).
2000 – zmarł Gustaw Herling-Grudziński, prozaik, eseista, publicysta, krytyk literacki; autor m.in. “Innego świata” i “Dziennika pisanego nocą”; więzień sowieckich łagrów, żołnierz 2. Korpusu Polskiego, uczestnik bitwy o Monte Cassino.

5 LIPCA

1945 – Stany Zjednoczone uznały Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, cofając uznanie polskiemu rządowi na uchodźstwie; następnego dnia to samo uczynił rząd Wielkiej Brytanii.

6 LIPCA

1923 – w Kurowie urodził się Wojciech Jaruzelski – polski generał, I sekretarz KC PZPR, minister obrony, szef Rady Państwa, premier i prezydent Polski. jako szef Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego wprowadził 13 grudnia 1981 r. stan wojenny w Polsce.
1932 – zmarł Józef Weyssenhoff, pisarz, poeta, krytyk literacki, autor powieści „Soból i Panna”, „Sprawa Dołęgi”, „Puszcza”. Dzieciństwo spędził w Wilnie i na Żmudzi. Urodzony w 1860 r.
2000 – zmarł Władysław Szpilman, kompozytor, pianista. Jego losy w okupowanej Warszawie stały się podstawą scenariusza do filmu “Pianista” w reż. Romana Polańskiego.

7 LIPCA

1572 – w Knyszynie zmarł bezpotomnie król Zygmunt II August, ostatni męski przedstawiciel dynastii Jagiellonów na polskim tronie.
1874 – w Borowie nad Bzurą koło Łowicza urodził się Władysław Grabski, który zreformował finanse II RP.

8 LIPCA

1869 – w Krakowie dokonano pochówku szczątków króla Kazimierza Wielkiego;
1893 – przyszedł na świat Marceli Nowotko – pierwszy przywódca Polskiej Partii Robotniczej, komunista i agent sowiecki, czczony w okresie PRL jako bohater narodowy;
1980 – w świdnickich zakładach WSK rozpoczął się strajk, który zapoczątkował wydarzenia gorącego lata, które zaowocowały powstaniem „Solidarności”.

9 LIPCA

1521 – w katedrze wawelskiej zawieszono dzwon, któremu nadano imię “Zygmunt”. Dzwon został odlany z dział zdobytych na wojnie z zakonem krzyżackim. Jego wykonawcą był krakowski ludwisarz Hans Behem.
1945 – zmarła Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, poetka i dramatopisarka; córka znanego malarza Wojciecha Kossaka i siostra satyryczki Magdaleny Samozwaniec; autorka zbiorów poezji “Niebieskie migdały”, “Różowa magia”, “Pocałunki”, “Dancing” i “Surowy jedwab”, “Śpiąca załoga”, “Róże i lasy płonące”, “Gołąb ofiarny”, a także dramatów: “Szofer Archibald”, “Egipska pszenica” czy “Zalotnicy niebiescy”. Jej osobiste notatki z czasów wojny opublikowano w tomie „Wojnę szatan spłodził”.

10 LIPCA

1835 – urodził się Henryk Wieniawski, wirtuoz skrzypiec i kompozytor. W swoich kompozycjach nawiązywał m.in. do ludowych tradycji muzycznych, wykorzystując motywy poloneza, mazurka czy kujawiaka. Jego najsłynniejsze kompozycje to m.in. Polonez D-dur, Polonez A-dur, Koncert skrzypcowy d-moll, Fantazja faustowska, Scherzo-tarantela, Etiudy, Wariacje. Patron organizowanego od 1935 r. Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego. 1946 – zmarła Eugenia Kierbedziowa, córka Stanisława, sławnego konstruktora i budowniczego mostów. Była filantropką, podarowała Warszawie specjalnie wybudowany i urządzony gmach Biblioteki Publicznej przy Koszykowej, ufundowała Szkołę Sztuk Pięknych na Wybrzeżu Kościuszkowskim, a także budynek dla Towarzystwa Popierania Przemysłu Ludowego oraz jeden z pawilonów szpitala dla umysłowo chorych w Drewnicy pod Warszawą. Honorowa Obywatelka Warszawy. Posiadała majątki na terenie Inflant Polskich, m.in. w Rybiniszkach i Luznawie. Urodziła się w 1855 roku.

11 LIPCA

1943 – W ramach czystek etnicznych, oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii działając z zaskoczenia, zaatakowały wsie i osiedla polskie w trzech powiatach: kowalskim, horochowskim i włodzimierskim. Większość mieszkańców zamordowano, wsie – ograbiono i spalono. W akcji, nazwanej przez historyków “rzeź wołyńska” (1942 -1944), wymordowano około 60 tysięcy Polaków.

12 LIPCA

1892 – Urodził się Bruno Schultz, pisarz, grafik, rysownik, autor słynnych “Cynamonowych sklepów” i “Sanatorium pod klepsydrą”. Zmarł 19 listopada 1942 roku.

13 LIPCA

1521 – po raz pierwszy zabrzmiał dźwięk Dzwonu Zygmunta w katedrze na Wawelu. Największy polski dzwon został ufundowany przez króla Zygmunta Starego i odlany w pracowni norymberskiego mistrza Jana Behama. Umieszczono go na wieży Katedry Wawelskiej 4 dni wcześniej.
2000 – w Waszyngtonie zmarł profesor Jan Karski, właściwe nazwisko Jan Kozielewski, legendarny kurier AK-owskiego podziemia, który pierwszy przekazał na Zachód osobistą relację o zagładzie Żydów w okupowanej przez hitlerowców Polsce, po wojnie pozostał w Stanach Zjednoczonych, wykładał między innymi stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu na Georgetown University w Waszyngtonie, jego książka “Tajne państwo”, będaca opowieścią o polskim podziemiu, ukazała się w Polsce po raz pierwszy w 1999 roku, 55 lat po amerykańskim pierwodruku. (ur. 1914)

14 LIPCA

1929 – w Warszawie rozpoczął się I Zjazd Polaków z Zagranicy.
1940 – na Litwie, Łotwie i w Estonii odbyły się „wybory” do prosowieckich „parlamentów”.

15 LIPCA

1410 – w bitwie pod Grunwaldem połączone wojska polsko-litewsko-ruskie, dowodzone przez króla Władysława Jagiełłę, pokonały armię Zakonu Krzyżackiego. Bitwa pod Grunwaldem była jedną z największych batalii średniowiecznej Europy. Zwycięstwo odbiło się szerokim echem w Europie i zapoczątkowało zmierzch potęgi Zakonu.
1854 – urodził sie Jacek Malczewski, malarz, jeden z głównych przedstawicieli Młodej Polski, symbolista, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Początkowo malował sceny rodzajowe i szkice inspirowane utworami Słowackiego: “Mazepa”, “Dwunastu harfiarzy z Lilli Wenedy”, “Śmierć Ellenai”. W dojrzałej twórczości dominowała refleksja nad życiem i śmiercią: “Wiara, nadzieja, miłość”, “Błędne koło”, “Melancholia”. Zmarł 8 października 1929 roku.
1876 – zmarł Aleksander Fredro, komediopisarz, pamiętnikarz, poeta, uczestnik wojen napoleońskich, autor najgłośniejszych komedii epoki Romantyzmu – “Zemsty”, czy “Ślubów panieńskich”. Urodził sie w Surochowie 20 czerwca 1793 roku.

16 LIPCA

1997 – Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski podpisał Konstytucję III Rzeczpospolitej, która weszła w życie 17.10.1997.

17 LIPCA

1399 – zmarła Jadwiga Andegaweńska, królowa Polski od 1384 roku, żona Władysława Jagiełły, fundatorka kościołów, opiekunka szpitali. Była inicjatorką utworzenia fakultetu teologii na Akademii Krakowskiej i w testamencie cały swój majątek zapisała tej właśnie Akademii. Kanonizowana przez Jana Pawła II w 1997 roku. (ur. między 03.10.1373 a 18.02.1374)
1932 – we Lwowie urodził się Wojciech Kilar – polski pianista i kompozytor muzyki poważnej, twórca muzyki filmowej.

18 LIPCA

1887– Ludwik Zamenhof wydał w Warszawie pierwszy podręcznik do nauki stworzonego przez siebie języka esperanto.
1897 – Maria i Piotr Curie poinformowali o odkryciu nowego pierwiastka – polonu.

19 LIPCA

1655 – Wojska szwedzkie pod wodzą króla Karola X Gustawa wkroczyły na teren Rzeczpospolitej.
1939 – urodził się Bogdan Cywiński, historyk, publicysta, działacz opozycji antykomunistycznej, redaktor naczelny miesięcznika “Znak” (1973-1977), członek Klubu Inteligencji Katolickiej, współorganizator Towarzystwa Kursów Naukowych; zastępca redaktora naczelnego “Tygodnika Solidarność” (1981). Wykładał na uniwersytetach w Polsce, Szwajcarii, na Ukrainie, Białorusi, Litwie i Łotwie. Autor publikacji o Łatgalii.

20 LIPCA

1797 – pierwsze publiczne wykonanie “Pieśni Legionów Polskich” – utworu napisanego przez Józefa Wybickiego, który na cześć gen. Jana Henryka Dąbrowskiego nazwano “Mazurkiem Dąbrowskiego”.

21 LIPCA

1943 – z Armii Polskiej na Wschodzie został wydzielony 2 Korpus Polski pod dowództwem generała Władysława Andersa.
1944 – scalenie Armii Polskiej utworzonej w ZSRR i oddziałów Armii Ludowej w jednolite Ludowe Wojsko Polskie.

22 LIPCA

1878 – urodził się Janusz Korczak, właściwe nazwisko Henryk Goldszmit, pedagog, lekarz i pisarz. Podczas okupacji hitlerowskiej znalazł się dobrowolnie w getcie jako opiekun sierot, z którymi 6 sierpnia 1942 roku wywieziono go do Treblinki. Studiował medycynę na Uniwersytecie Warszawskim oraz w klinikach Berlina, Paryża i Londynu, autor licznych książek dla dzieci, wśród których największą popularnością cieszy się “Król Maciuś Pierwszy”. Zmarł 6 sierpnia 1942 roku.
1955 – w Warszawie oddano do użytku Pałac Kultury i Nauki im. Józefa Stalina oraz Stadion Dziesięciolecia PRL.
1952 – Uchwalono konstytucję PRL. Wprowadziła ona między innymi nową nazwę państwa – Polska Rzeczpospolita Ludowa.
1973 -w Bielsku-Białej uruchomiono linię produkcyjną Fiata 126p.

23 LIPCA

1829 – zmarł Wojciech Bogusławski, aktor, dramatopisarz, reżyser, twórca polskiego teatru narodowego.
1944 – Armia Czerwona zajęła niemiecki obóz koncentracyjny na Majdanku koło Lublina, wyzwalając około tysiąca więźniów.

24 LIPCA

1979 – zmarł Edward Stachura, poeta i prozaik, pieśniarz i wędrowiec, autor opowiadań, powieści obyczajowych, wśród których największą popularnością cieszą się “Cała jaskrawość” “Siekierezada”. Urodził się 18 sierpnia 1937 roku we Francji.

14 SIERPNIA

1385 – w Krewie podpisano akt unii między Polską a Wielkim Księstwem Litewskim. Był to pierwszy z 9 aktów unijnych podpisanych między Litwą i Królestwem Polskim. Przewidywał małżeństwo wielkiego księcia litewskiego Jagiełły z królową Polski Jadwigą oraz objęcie przez niego polskiego tronu.
1941 – w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz został zamordowany Maksymilian Maria Kolbe – późniejszy święty, franciszkanin, filozof, męczennik. Ukończył seminarium franciszkanów we Lwowie. Założyciel pisma „Rycerz Niepokalanej” oraz wydawnictwa w Grodnie.
1941 – polsko-sowiecki układ wojskowy o tworzeniu Armii Polskiej w ZSRS. Jej dowódcą został gen. Władysław Anders.
2004 – zmarł Czesław Miłosz, poeta, prozaik, eseista, tłumacz, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley; autor zbioru wierszy “Trzy zimy”, “Ocalenie”, “Miasto bez imienia”, “Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada, “Dalsze okolice”, “Na brzegu rzeki”, “To”, “Druga przestrzeń” oraz tomu miniatur “Piesek przydrożny”; esejów “Zniewolony umysł”, “Rodzinna Europa”, “Widzenia nad Zatoką San Francisco”, powieści “Dolina Issy”, a także poematów “Traktat moralny”, “Traktat poetycki” i “Traktat teologiczny”; laureat literackiej Nagrody Nobla w 1980 r.

15 SIERPNIA

1894 – Łotewski Niemiec Konstantin Rengarten wyruszył z Rygi w 4-letnią pieszą wyprawę dookoła świata.
1920 – Bitwa Warszawska: Polacy odparli ofensywę bolszewicką ratując kraj i całą Europę przed nawałą sowiecką. Na cześć Cudu nad Wisłą obchodzi się Święto Wojska Polskiego.

16 SIERPNIA

1945 – Polska podpisała układ z ZSRR ostatecznie „regulujący” kształt granicy wschodniej.
1980 – w Stoczni Gdańskiej przedstawiciele strajkujących zakładów powołali Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, którego przewodniczącym został Lech Wałęsa.

17 SIERPNIA

1989 – Lech Wałęsa, Roman Malinowski i Jerzy Jóźwiak zawarli porozumienie o koalicji Solidarności, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego. Jego konsekwencją było powołanie na stanowisko premiera Tadeusza Mazowieckiego – pierwszego niekomunistycznego szefa rządu w Polsce od zakończenia II wojny

18 SIERPNIA

1201 – Biskup Albert von Buxhövden założył Rygę.
1933 – urodził się Roman Polański, jeden z najsłynniejszych reżyserów filmowych, scenarzysta, producent; autor m.in. filmów ”Nóż w wodzie”, „Wstręt”, „Matnia”, „Chinatown”, „Nieustraszeni pogromcy wampirów”, „Dziecko Rosemary”, „Lokator”, „Tess”, „Frantic”, „Pianista” – nagrodzony Złotą Palmą w Cannes i Oscarem za reżyserię (2003), „Autor widmo” i „Wenus w futrze”.
1941 – gen. Władysław Anders objął dowództwo Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR nazywanych Armią Andersa. Dzięki niej z sowieckich łagrów uratowano 115 tys. polskich obywateli. Władysław Anders studiował na politechnice w Rydze na wydziale mechaniki

19 SIERPNIA

1587 – Zygmunt III Waza został wybrany na króla Polski.
1920 – w nocy z 19 na 20 sierpnia wybuchło drugie powstanie śląskie, mające na celu usunięcie z obszaru plebiscytowego niemieckich organów bezpieczeństwa oraz utworzenie mieszanej policji polsko-niemieckiej opartej na zasadzie parytetu.

20 SIERPNIA

1847 – urodził się Bolesław Prus, właściwie Aleksander Głowacki herbu Prus, pisarz, prozaik, nowelista i publicysta okresu pozytywizmu, współtwórca polskiego realizmu, kronikarz Warszawy, myśliciel i popularyzator wiedzy; autor powieści “Lalka”, “Faraon” i “Emancypantki”.
1991 – Estonia ogłosiła niepodległość od ZSRS.

21 SIERPNIA

1991 – Łotwa ogłosiła niepodległość od ZSRR.

22 SIERPNIA

1584 – Zmarł Jan Kochanowski, poeta, epoki renesansu, sekretarz królewski na dworze Zygmunta Augusta, przedstawiciel filozofii eklektycznej – stoicyzmu, epikureizmu, renesansowego neoplatonizmu, autor “Pieśni”, “Fraszek”, pierwszego w Polsce dramatu “Odprawa posłów greckich”. Do najbardziej znanych utworów Kochanowskiego należą “Treny”, napisane po śmierci ukochanej córki Urszulki w 1579 roku. Badacze języka podkreślają, że język i styl Kochanowskiego wywarł duży wpływ na rozwój polskiego języka literackiego. (ur.1530)

23 SIERPNIA

1939 – podpisano Pakt Ribbentrop-Mołotow. Na jego mocy Hitler i Stalin dokonali podziału znacznej części Europy. Protokół dodatkowy do Paktu dzielił Europę Wschodnią na strefy interesów: Estonia, Łotwa i Finlandia miały stać się strefą wpływów i przyszłym terytorium ZSRR, a Polska miała zostać podzielona wzdłuż rzek Narew, Wisła i San. Północna granica Litwy (z Łotwą) miała stanowić granicę między strefami Niemiec i ZSRR. Część Rumunii – Besarabia, czyli m.in. cała obecna Mołdawia, miała przypaść stronie sowieckiej. Europejski Dzień Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu.

24 SIERPNIA

1949 – wszedł w życie Traktat Północnoatlantycki, podpisany 4 kwietnia 1949 r.; na jego podstawie powstała Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO).
1989 – Sejm powołał na stanowisko szefa rządu Tadeusza Mazowieckiego – pierwszego niekomunistycznego premiera w Polsce od zakończenia II wojny światowej.

25 SIERPNIA

1920 – wojna polsko-bolszewicka: zwycięstwem wojsk polskich zakończyła się Bitwa Warszawska.
1930 – powołano drugi rząd Józefa Piłsudskiego.

26 SIERPNIA

1982 – Zmarła Anna German, piosenkarka, kompozytorka popularna w latach 60. i 70. Wylansowała przeboje: “Człowieczy los”, “Tańczące Eurydyki”, “Bal u Posejdona”, “Zakwitnę różą”, “Tak pragnę żyć”. Urodziła się 14 lutego 1936 roku.

31 SIERPNIA

1559 – Zygmunt II August jako wielki książę litewski zawarł I pakt wileński z ostatnim wielkim mistrzem zakonu kawalerów mieczowych Gotthardem Kettlerem. Na jego mocy litewski władca objął protektorat nad Inflantami, a rękojmią tego porozumienia było oddanie załogom litewskim kilku zamków inflanckich. 1980 – zawarto Porozumienie Gdańskie – w Stoczni Gdańskiej podpisane zostało porozumienie między Komisją Rządową a Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym, reprezentującym ponad 700 zakładów z całej Polski; delegacja rządowa zgodziła się m.in. na utworzenie nowych, niezależnych, samorządnych związków zawodowych, prawo do strajku, budowę pomnika ofiar Grudnia 1970, transmisje niedzielnych mszy św. w Polskim Radiu i ograniczenie cenzury; przyjęto też zapis, że nowe związki zawodowe uznają kierowniczą rolę PZPR w państwie; uroczystość podpisania porozumienia transmitowała TVP. 1994 – ostatni rosyjscy żołnierze opuścili Łotwę.

1 WRZEŚNIA

1939 – Wojska niemieckie bez wypowiedzenia wojny przekroczyły o świcie granice Rzeczypospolitej, rozpoczynając II wojnę światową. Wojsko Polskie nie mogło skutecznie przeciwstawić się agresji Niemiec i sowieckiej inwazji dokonanej 17 września. Konsekwencją tej sytuacji stał się IV rozbiór Polski dokonany przez Hitlera i Stalina.

2 WRZEŚNIA

1980 – Stare Miasto w Warszawie zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. 1991 – USA uznały niepodległość Estonii, Łotwy i Litwy.

3 WRZEŚNIA

1917 – I wojna światowa: wojska niemieckie zajęły Rygę.

4 WRZESNIA

1809 – Urodził się Juliusz Słowacki, poeta okresu romantyzmu. Po upadku Powstania Listopadowego, tworzył na emigracji w Paryżu. Do najbardziej znanych należą jego dramaty: “Kordian”, “Lila Weneda”, “Balladyna”, poemat “Beniowski”. Zmarł 3 kwietnia 1849 roku. 1860 – Do Wilna od strony Dyneburga wjechał pierwszy pociąg.

5 WRZEŚNIA

1915 – zmarł Stanisław Witkiewicz, malarz, pisarz, krytyk i teoretyk sztuki, twórca stylu zakopiańskiego w architekturze. 1991- Polska i Litwa wznowiły stosunki dyplomatyczne.

6 WRZEŚNIA

1991 -Rada Państwa ZSRS uznała niepodległość Łotwy, Litwy i Estonii

7 WRZEŚNIA

07.09.2017

1764 – Stanisław Poniatowski został wybrany przez szlachtę zgromadzoną na elekcji królem Polski.

8 WRZEŚNIA

1939 – Początek obrony Warszawy . Obrona stolicy trwała 20 dni i wzięli w niej udział oprócz żołnierzy liczni ochotnicy cywilni.

9 WRZEŚNIA

1596 – zmarła królowa Anna Jagiellonka, żona Stefana Batorego, ostatnia przedstawicielka dynastii Jagiellonów. 1996 – Powołano Radę Języka Polskiego

27 WRZEŚNIA

27.09.2018

Polsko-rosyjska wrześniowa bitwa pod Grzywą i Daugavpils dobiega końca. Wojsko Polskie walczące z Armią Czerwoną, wspierane przez francuskie czołgi, zajmuje drewniany most przez Dźwinę i wysadza go. 28 września Polacy okupują fortyfikacje mostowe na lewym brzegu i wysadzają most kolejowy. Wojska litewskie okupują Ilūkste i Griva, rozpoczynając ostrzał Daugavpils. W bitwie z Armią Czerwoną w pobliżu Grzywy polska armia wykorzystuje 22 czołgi Reno (Renault FT-17). Była to jedyna bitwa pancerna w walkach o wolność Łotwy. We wrześniu poległo 123 polskich żołnierzy, około 371 żołnierzy zostało rannych. W sumie w bitwie Dyneburskiej (Daugavpils kaujā) poległo około 500 żołnierzy. Pochówki polskich żołnierzy znajdują się na cmentarzu Lauceses. Jēkabsons, Ē. “Franču tanki un karavīri kaujā pie Daugavpils 1919. gadā.” Tēvijas Sargs, 2007. Nr. 6.

16 PAŹDZIERNIKA

1978 –Arcybiskup metropolita krakowski kardynał Karol Wojtyła został wybrany na papieża jako pierwsza osoba spoza Włoch od 456 lat, przyjmując imię Jan Paweł II.

17 PAŹDZIERNIKA

1849 – Zmarł Fryderyk Chopin, kompozytor i pianista, o indywidualnym stylu łączącym narodowe i ludowe tradycje muzyki polskiej ze zdobyczami muzyki romantyzmu, autor 2 koncertów fortepianowych, 58 mazurków, 17 polonezów, 21 nokturnów, preludiów, ballad, sonat i pieśni. Po śmierci jego serce wmurowano w warszawskim kościele św. Krzyża. Od 1927 roku w Warszawie odbywa się Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina, najstarszy na świecie monograficzny konkurs muzyczny; odbywają się także festiwale muzyki Chopina m.in. w Valldemossie, Genewie, Dusznikach, Paryżu i Gandawie. Urodził się 1 marca 1810 roku.

18 PAŹDZIERNIKA

1879 – w Dyneburgu urodził się Grzegorz Fitelberg, dyrygent i kompozytor, przedstawiciel Młodej Polski w muzyce, propagator muzyki Karola Szymanowskiego, współtwórca orkiestry Polskiego Radia. Także dyrygent Filharmonii Warszawskiej oraz opery w Wiedniu a od 1947 roku Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach. Autor utworów symfonicznych, pieśni, sonat. Zmarł 10 czerwca 1953 roku.

19 PAŹDZIERNIKA

1466 – II pokój toruński zawarty między Polską a Krzyżakami zakończył wojnę trzynastoletnią 1454 – 1466. Polska uzyskała Pomorze Gdańskie i Warmię oraz miasta pruskie Malbork i Elbląg, Prusy Książęce stały się lennem Polski. 545. Rocznica

1813 – w Bitwie pod Lipskiem zginął książę Józef Poniatowski – generał, minister wojny i Wódz Naczelny Wojsk Polskich Księstwa Warszawskiego, marszałek Francji.

20 PAŹDZIERNIKA

1506 – Przyszły król Polski Zygmunt I Stary został wielkim księciem litewskim.

21 PAŹDZIERNIKA

1921 – Sejm podjął decyzję o sprowadzeniu zbiorów Biblioteki Rapperswilskiej do kraju, zgodnie z testamentem jej twórcy hrabiego  Władysława Broel-Platera. Zbiory zostały przewiezione w 1927 roku i przekazane Muzeum Narodowemu i Bibliotece Narodowej w Warszawie.

22 PAŹDZIERNIKA

1978 – Inauguracja pontyfikatu papieża Jana Pawła II.

23 PAŹDZIERNIKA

1793 – Sejm grodzieński ratyfikował drugi rozbiór Polski.

24 PAŹDZIERNIKA

1795 – Trzeci rozbiór Polski: niecały rok po upadku insurekcji kościuszkowskiej Austria, Rosja i Prusy uzgodniły traktat, zgodnie z którym przeprowadzono ostatni, całkowity rozbiór Rzeczypospolitej.

25 PAŹDZIERNIKA

1952 – Ze studia telewizyjnego w Warszawie został nadany pierwszy ogólnopolski program polskiej TV.

1987 – Tymczasowa Komisja Koordynacyjna i Tymczasowa Rada NSZZ “Solidarność” powołały jednolite kierownictwo Związku – Krajową Komisję Wykonawczą NSZZ “Solidarność”. Na jej czele stanął Lech Wałęsa.

26 PAŹDZIERNIKA

1971 – Polska zakupiła licencję na produkcję samochodu osobowego Fiat 126.

27 PAŹDZIERNIKA

1991 – Odbyły się wybory do parlamentu Rzeczpospolitej Polskiej. Były to pierwsze w Polsce po II wojnie światowej całkowicie wolne wybory parlamentarne.

19 LISTOPADA

1816 – Car Aleksander I otworzył Królewski Uniwersytet Warszawski zwany początkowo Szkołą Główną; tworzyło go 5 wydziałów: prawa i administracji, lekarski, filozoficzny, teologiczny, nauk i sztuk pięknych; pomyślny rozwój uczelni przerwało powstanie listopadowe, kiedy to w ramach represji uczelnię zamknięto.
1942 – Bruno Schulz został zastrzelony przez Gestapo. Był pisarzem, grafikiem, autorem “Sklepów cynamonowych” i “Sanatorium pod klepsydrą”. (ur. 12.07.1892)

20 LISTOPADA

1918 – Niemcy, jako pierwszy kraj, uznały niepodległość Polski.
1990 – do Polski został wysłany pierwszy e-mail.

21 LISTOPADA

1963 – Rada Watykanu zezwoliła oficjalnie na używanie języków narodowych zamiast łaciny w kościołach.

2013 – W wyniku runięcia dachu supermarketu w Rydze zginęły 54 osoby, a 38 zostało rannych.

22 LISTOPADA

1940 – W byłym hitlerowskim obozie koncentracyjnym Auschwitz dokonano pierwszej masowej egzekucji. Niemcy rozstrzelali wówczas 40 Polaków. Wydarzenie to dało początek masowym rozstrzeliwaniom więźniów w obozie. Do 1945 roku zgładzono w ten sposób co najmniej kilka tysięcy osób, głównie Polaków.
1944 – Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego i radziecka Litwa podpisały umowę o wymianie ludności, w wyniku której wyjechało do Polski 180 tysięcy Polaków, głównie z Wilna i rejonu wileńskiego, z Polski na Litwę przesiedlono około 1 tysiąca Litwinów.

23 LISTOPADA

1927 – Zmarł Stanisław Przybyszewski, pisarz, dramaturg, jeden z pierwszych ekspresjonistów w literaturze europejskiej, autor powieści “Dzieci szatana” i “Homo sapiens”, licznych dramatów, poematów i wspomnień. (ur. 7.05.1868)
1933 – Urodził się Krzysztof Penderecki, kompozytor, wybitny przedstawiciel polskiej awangardy muzycznej, autor utworów orkiestrowych, wokalnych i oper. Do najbardziej znanych należą: tren – “Ofiarom Hiroszimy”, “Stabat mater”, “Pasja według świętego Łukasza”, oratorium pamięci zamordowanych w Oświęcimiu – “Dies Irae”, opera “Diabły z Loudun” i “Raj utracony”, “Jutrznia”, muzyki filmowej, między innymi do filmów “Katyń” i “Rękopis znaleziony w Saragossie”.

24 LISTOPADA

1891 – Urodziła się Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, poetka, dramatopisarka. Była córką Wojciecha Kossaka. Związana z poetycką grupą “Skamander”, tworzyła subtelne liryki głównie miłosne. Wydała zbiory wierszy “Niebieskie migdały”, “Pocałunki”, Baba dziwo”. Ulica jej imienia znajduje się na warszawskich Bielanach. Zmarła 9 lipca 1945 roku.

25 LISTOPADA

1795 – Abdykował ostatni Król Polski Stanisław August Poniatowski, syn Stanisława Poniatowskiego i Konstancji z Czartoryskich. Zmarł w Petersburgu w 1798 roku.

26 LISTOPADA

1919 – Urodził się Ryszard Kaczorowski, ostatni prezydent RP na Uchodźstwie od śmierci swego poprzednika Kazimierza Sabbata, zmarłego nagle 19 lipca 1989 roku, do 22 grudnia 1990 roku, gdy przekazał insygnia władzy prezydenckiej Lechowi Wałęsie w dniu jego zaprzysiężenia na prezydenta III RP. Zginął 10 kwietnia 2010 roku w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem. 1991 – Polska została przyjęta do Rady Europy.

27 LISTOPADA

1895 – Została ustanowiona Nagroda Nobla. W testamencie Alfred Nobel postanowił, że pieniądze, które zdobył głównie dzięki wynalezieniu dynamitu, mają zostać przeznaczone na ufundowanie nagrody, która pomoże w zachowaniu pokoju i dobrobytu na świecie.
1926 – W warszawskich Łazienkach odsłonięty został pomnik Fryderyka Chopina wg projektu Wacława Szymanowskiego; zniszczony w czasie okupacji przez Niemców w 1940 r., po wojnie zrekonstruowany i odsłonięty ponownie w 1958 r.
2013 – W związku z katastrofą budowlaną w Rydze, w wyniku której 21 listopada zginęły 54 osoby, a 38 zostało rannych, premier Łotwy Valdis Dombrovskis podał się wraz ze swoim gabinetem do dymisji.

28 LISTOPADA

1561 – Inflanty i Polska zawarły pakt wileński. Na jej mocy Kurlandia stała się lennem Polski, część Inflant na lewym brzegu Dźwiny została włączona do Polski i Litwy oraz nastąpiła sekularyzacja Zakonu Kawalerów Mieczowych.
1907 – Zmarł Stanisław Wyspiański, jeden z najwybitniejszych i najoryginalniejszych artystów okresu Młodej Polski: dramaturg, poeta, malarz, grafik, architekt, projektant mebli. Autor dramatów “Wyzwolenie”, “Noc listopadowa”, “Bolesław Śmiały”, “Warszawianka”, “Wesele”, twórca witraży, polichromii, portretów, pejzaży, jak: “Macierzyństwo”, “Śpiący Staś”, “Planty o świcie”. Rok 2007 Sejm ustanowił Rokiem Stanisława Wyspiańskiego. Urodził się 15 stycznia 1869 roku.
1918 – Józef Piłsudski podpisał dekret o ordynacji i wyborach do Sejmu. Kobiety w Polsce otrzymały bierne i czynne prawo głosu zagwarantowane w dekrecie.

29 LISTOPADA

1939 – Rada Najwyższa Związku Radzieckiego nadała przymusowe radzieckie obywatelstwo obywatelom polskim zamieszkałym na terytorium polskim zagarniętym przez ZSRR we wrześniu 1939 roku. Do maja 1940 przeprowadzano tzw. paszportyzację, czyli wydawanie dowodów osobistych. Przymusowe narzucanie obywatelstwa skutkowało m.in. poborem ok. 210 tys. młodych Polaków do Armii Czerwonej, ale przede wszystkim objęciem obywateli Rzeczypospolitej sowiecką jurysdykcją, co skutkowało licznymi aresztowaniami i zsyłkami – głównie za “wrogą działalność”.

30 LISTOPADA

1830 – w nocy z 29 na 30 listopada 1830 r. w Warszawie rozpoczęło się Powstanie Listopadowe – zryw niepodległościowy skierowany przeciwko rosyjskiemu zaborcy; na ulicach Warszawy w Noc Listopadową zginęło z rąk powstańców sześciu polskich generałów: Maurycy Hauke, Stanisław Trębicki, Stanisław Potocki, Ignacy Blumer, Tomasz Siemiątkowski i Józef Nowicki oraz kilku innych polskich oficerów.

1 GRUDNIA

1415 – Urodził się Jan Długosz, kanonik krakowski, historyk, dyplomata, wychowawca synów Kazimierza Jagiellończyka. Autor pierwszej syntezy w historiografii polskiej – “Historia Polonica” – dwanaście ksiąg opisujących dzieje Polski od czasów legendarnych do 1480 roku. Zmarł 19 maja 1480 roku.
1867 – Urodził się Ignacy Mościcki, prezydent RP w latach 1926-1939, z zawodu chemik, technolog, autor ponad 60. prac naukowych. Opracował przemysłową metodę wytwarzania kwasu azotowego z powietrza. Założyciel Państwowych Zakładów Azotowych w Tarnowie. Dzielnicę, gdzie zbudowano tę fabrykę, na jego cześć nazwano Mościcami. Zmarł 2 października 1946 roku.

2 GRUDNIA

1941 – Zmarł Edward Rydz-Śmigły, marszałek Polski od 1936 roku, jeden z organizatorów i dowódców Polskiej Organizacji Wojskowej. Został pochowany pod przybranym nazwiskiem Adama Zawiszy. Urodził się 11 marca 1886 roku.

3 GRUDNIA

1857 – Urodził się Joseph Conrad, właściwe nazwisko Józef Konrad Korzeniowski, angielski pisarz pochodzenia polskiego, tworzący w języku angielskim, autor “Lorda Jima”, “Jądra ciemności”, “Smugi cienia” i “Nostromo”. Wszystkie jego książki oparte są na wątkach autobiograficznych, dominuje w nich problematyka psychologiczno-moralna. Zmarł 3 sierpnia 1924 roku.

4 GRUDNIA

1926 – założono polską ligę piłkarską. Początkowo liczyła kilkanaście drużyn – ostatecznie ustalono ich liczbę na 10.
1863 – Powstanie Styczniowe: zwycięstwo powstańców w bitwie pod Sprową.
1907 – w Wolicy Kierekieszynej na Wołyniu urodził się Ksawery Pruszyński, polski pisarz. Zmarł w 1950 r.

5 GRUDNIA

1867 urodził się Józef Piłsudski, jedna z największych postaci w historii Polski, budząca jednocześnie ogromne kontrowersje już za swojego życia.

6 GRUDNIA

1520 lub 1523 – w Wilnie urodziła się Barbara Radziwiłłówna – wielka księżna litewska, druga żona Zygmunta Augusta, królowa Polski.Warto przypomnieć, że syn królowej Bony nie był pierwszym mężem Barbary. Wcześniej, w 1537 r. poślubiła bowiem w Gieranojach starszego od siebie o 15 lat Stanisława Gasztołda – wojewodę nowogródzkiego, a potem trockiego. Po czterech latach małżeństwa Stanisław zmarł – wygasł tym samym cały wpływowy niegdyś ród Gasztołdów. Barbara Radziwiłłówna jako żona Zygmunta Augusta zmarła w 1551 r. – do dziś nie wiadomo czy w sposób naturalny czy otruta z polecenia Bony, która przeciwna była temu małżeństwu syna.
1846 – urodził się Henryk Jarecki – polski kompozytor, dyrygent, pedagog. Uczeń Stanisława Moniuszki. W latach 1874-1900 kapelmistrz, dyrygent i dyrektor Opery Lwowskiej. Zmarł w 1918 r. we Lwowie.
1864 – w Rydze zmarł Leon Potocki – polski pisarz, pamiętnikarz urodzony w 1799 r. w Kochanowie (obecnie Białoruś).

7 GRUDNIA

1939 – W podwarszawskich Palmirach w Puszczy Kampinoskiej na tzw. polanie śmierci pierwsze rozstrzelania ludności polskiej, głównie mieszkańców Warszawy, miały miejsce już pod koniec 1939 roku. Odbyło się wówczas ponad 20 egzekucji, w których stracono ponad 1,7 tys. osób, przede wszystkim więźniów Pawiaka. Z cel byli zabierani pod pozorem przeniesienia w inne miejsce. W Palmirach zakrywano im oczy i rozstrzeliwano obok wcześniej przygotowanych dołów. Masowe egzekucje w Palmirach miały miejsce od 14 grudnia 1939 roku do 17 lipca 1941 roku. Największa z nich odbyła się w dniach 20-21 czerwca 1940 roku, jako część antypolskiej, skierowanej przeciwko inteligencji akcji AB. Zginęło wówczas prawdopodobnie ponad 350 osób. Tereny rozstrzelań i masowych pochówków były przez Niemców zamaskowywane, jednak okoliczna ludność obserwowała z ukrycia egzekucje i znaczyła ich miejsca.

8 GRUDNIA

1506 – Na Sejmie Piotrkowskim królem Polski został ogłoszony Zygmunt I Stary.
1945 – Urodziła się Maryla Rodowicz, jedna z najpopularniejszych polskich piosenkarek. Debiutowała na początku lat 60. i od tego czasu jest nieprzerwanie obecna na polskiej estradzie. Wykonawczyni między innymi “Małgośki”, “Wsiąść do pociągu” i “Sing-Sing”, “Niech żyje bal”.
1990 – Zmarł Tadeusz Kantor, wybitny plastyk, reżyser teatralny. W 1956 roku założył teatr “Cricot 2”. Spektakle: “Martwa klasa”, “Wielopole, Wielopole”, “Niech sczezną artyści”, “Nigdy tu nie powrócę” weszły do światowej klasyki. (ur. 1915)

9 GRUDNIA

1922 – Sejm wybrał Gabriela Narutowicza na prezydenta Polski. Za jego kandydaturą opowiedzieli się posłowie lewicy i reprezentanci mniejszości narodowych – niemieckiej, żydowskiej i ukraińskiej. Narutowicz zginął w zamachu 16 grudnia 1922 roku.
1931 – Przeprowadzono drugi powszechny spis ludności w Polsce, według niego teren Rzeczpospolitej zamieszkiwało 32 miliony osób.
1934 – Urodziła się Irena Santor, piosenkarka, w latach 50. solistka zespołu „Mazowsze”, ponadto solistka kabaretów „Wagabunda”, „U Kierdziołka” i „Karuzela Warszawska”. Jest laureatką wielu wyróżnień, między innymi I nagrody Międzynarodowego Festiwalu Piosenki w Sopocie w 1961 roku oraz I nagrody na festiwalu piosenki w Tokio w 1971 roku. Wiele utworów wykonywanych przez Irenę Santor stało się przebojami: „Tych lat nie odda nikt”, „Powrócisz tu”, „Walc Embarras”, „Małe mieszkanko na Mariensztacie”, “Maleńki znak”, “Kamienne schodki”. 1937 – Zmarł Andrzej Strug, właściwe nazwisko Tadeusz Gałecki, pisarz i publicysta. Działał w ruchu socjalistycznym i niepodległościowym. Był współorganizatorem Związku Zawodowego Literatów Polskich i jego prezesem. Założył masońską Wielką Lożę Narodową. Uczestnik rewolucji 1905 roku, żołnierz Legionów Polskich podczas I wojny światowej, autor powieści: “Pokolenia Marka Świdy”, “Dzieje jednego pocisku”, “Wyspa zapomnienia”. (ur. 28.11.1867) 1990 – Lech Wałęsa zwyciężył w drugiej turze wyborów prezydenckich.

10 GRUDNIA

1901 – W Sztokholmie po raz pierwszy przyznano Nagrody Nobla w dziedzinach literatury, fizyki, medycyny, chemii i nagrodę za działalność pokojową.
1905 – Henryk Sienkiewicz odebrał literacką nagrodę Nobla
1911 – Maria Skłodowska-Curie po raz drugi otrzymała nagrodę Nobla, tym razem za odkrycie pierwiastków polonu i radu, stając się tym samym pierwszą podwójną laureatką tej nagrody.
1980 – Czesław Miłosz otrzymał Literacką Nagrodę Nobla. pochodzący z Kowieńszczyzny i związany z Wilnem polski poeta Czesław Miłosz odebrał Literacką Nagrodę Nobla za całokształt twórczości, przyznaną 9 października. Urodził się w 1911 r. w Szetejniach (parafia Opitołoki), w dziedzicznym majątku matki (z domu Kunat) nad Niewiażą, na północ od Kiejdan, w ówczesnej guberni kowieńskiej. Rodzina Miłoszów, herbu Lubicz, należała do starej szlachty.
1983 – Danuta Wałęsowa w imieniu męża odebrała Pokojową Nagrodę Nobla.